του Φάνη Παρρή
μέλους του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ
Μια συνηθισμένη εικόνα στο δρόμο είναι τα πολλαπλά χαντάκια για τα ανάλογα καλώδια των οπτικών ινών. Είναι αρκετοί που θα γκρινιάξουν για αυτό που φαίνεται, δηλαδή την ταλαιπωρία ή για τις «ασυνεννοησίες» όταν η φρεσκοστρωμένη άσφαλτος ξανασκάβεται.
Αυτό που δε φαίνεται είναι η αναρχία της καπιταλιστικής παραγωγής και η συνεπαγόμενη σπατάλη πόρων και εργασίας. Τα πολλαπλά χαντάκια δεν ανοίχτηκαν για να διοχετευτούν διαφορετικές αξίες χρήσης, αλλά η ίδια αξία χρήσης (δεδομένα επικοινωνίας) που παράγεται ως εμπόρευμα από διαφορετικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Αν ο σκοπός της παραγωγής ήταν η ικανοποίηση της ανάγκης επικοινωνίας θα αρκούσε η τοποθέτηση ενός καλωδίου. Εύλογα θα σκεφτεί κάποιος πως αυτό θα έπρεπε να έχει μεγαλύτερη χωρητικότητα. Αν σκύψουμε και στην ανάλογη τεχνική γνώση, θα δούμε ότι η γραμμή μιας μόνο εταιρίας αρκεί για να μεταφέρει δεδομένα πολλαπλάσια από όσα πρόκειται στην πράξη να μεταφέρουν αθροιστικά όλες οι ανταγωνίστριες εταιρίες.
Το παράδειγμα συμπυκνώνει όλες τις αντιφάσεις του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Από την άλλη, για να αναγνωριστεί το πρόβλημα ότι δεν είναι τα «πολλά χαντάκια» αλλά το για πιο λόγο γίνανε, δε φτάνει η παρατήρηση, η εμπειρία. Χρειάζεται η μαρξιστική πολιτική οικονομία, που γίνεται πιο αποδεικτική αν συνδέεται με την επιστήμη και την τεχνολογία, αποκαλύπτεται πως οι βαθιές αντιφάσεις, ακόμα και οι παραλογισμοί, είναι στο DNA των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και όχι κάποια παρέκκλιση. Η φυσιολογική λειτουργία του καπιταλισμού εμπεριέχει τις καπιταλιστικές οικονομικές κρίσεις, με αποτέλεσμα μέσα παραγωγής να μένουν αχρησιμοποίητα, εμπορεύματα να μένουν απούλητα, κεφάλαια να μη βρίσκουν διέξοδο κερδοφόρας τοποθέτησης.
Η συνεχής τοποθέτηση κεφαλαίων σε πιο εξελιγμένα μέσα παραγωγής δίνει στον κάθε καπιταλιστή το προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών του, μα, ταυτόχρονα, επιφέρει μείωση στο μέσο ποσοστό κέρδους. Το κεφάλαιο, για να το αντισταθμίσει, επιδιώκει να αποστραγγίζει την εργατική δύναμη όλο και περισσότερο, να αυξάνει την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, να μειώνει τους μισθούς, να αυξάνει (διευθετεί) τον εργάσιμο χρόνο. Οι νέες τεχνολογίες που είναι το επαναστατικό και συνεχώς εξελισσόμενο στοιχείο της παραγωγής οδηγούν στην όλο και μεγαλύτερη όξυνση της αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, ανεξάρτητα αν αυτό σήμερα συνειδητοποιείται ή όχι.
Μέτρο της ελευθερίας του ανθρώπου είναι ο ελεύθερος χρόνος του. Τα εξελιγμένα μέσα παραγωγής σήμερα αντί να υπηρετούν αυτή την ανάγκη, αξιοποιούνται για την παράταση της εργάσιμης μέρας, για την ένταση της εκμετάλλευσης. Και μάλιστα αυτά συμβαίνουν ενώ για περισσότερα από 10 χρόνια υπάρχει γενική αύξηση της απόλυτης ακόμα και της φυσικής εξαθλίωσης του λαού.
Συνολικότερα, η τριακονταετία της αντεπανάστασης δείχνει πως ούτε ο κόσμος που ζούμε έγινε καλύτερος, ούτε η κυριαρχία του καπιταλισμού έφερε τη γενική ευημερία, την επικράτηση πανανθρώπινων ιδεών, την ειρήνη, το τέλος των οικονομικών κρίσεων και της ταξικής πάλης. Αυτά διακήρυτταν οι απολογητές του καπιταλιστικού συστήματος. Η πραγματικότητα τους διέψευσε.
Τα παραπάνω είναι κριτήριο για σκέψη για τον κάθε νέο εργαζόμενο, αλλά και για τον παλιότερο που έχει ορισμένη πείρα. Να αναλογιστεί ο καθένας πως θα μπορούσαμε να ζούμε πολύ καλύτερα σε ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού. Να αναλογιστεί ο καθένας αν η εργασία του και οι ικανότητές του αξιοποιούνται πραγματικά για την κοινωνική ευημερία ή μόνο για το κέρδος των καπιταλιστών.
Αν ο σαπισμένος καπιταλισμός «πήρε μια ανάσα» με την ανατροπή της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού συστήματος και το άνοιγμα νέων αγορών, σήμερα αυτός ο κύκλος κλείνει. Η παραπέρα όξυνση του λυσσαλέου ανταγωνισμού για την πρωτοκαθεδρία, για το μοίρασμα αγορών και σφαιρών επιρροής είναι στην ημερήσια διάταξη, νομοτελειακά θα οδηγήσει σε νέες πολεμικές συγκρούσεις που «αγγίζουν» και την Ευρώπη. Ζούμε τη συσσώρευση ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων στα σύνορα της Ρωσίας, δίχως να είναι σίγουρο για πόσο θα μένει σε ύπνωση και μια άλλη ενδεχόμενη εστία δυτικότερα, ο ευρισκόμενος σε ΝΑΤΟϊκό έδαφος ρώσικος θύλακας του Καλίνινγκραντ.
Τα τελευταία 30 χρόνια το Κόμμα μας, διδαγμένο από την πείρα της αντεπανάστασης, από τη μελέτη των συνθηκών της επαναστατικής κατάστασης στην Ελλάδα και διεθνώς, έκανε βήματα στην ιστορική γνώση κι έβγαλε συμπεράσματα που αποτελούν βάθρα για την επαναστατική ταξική πάλη. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα ακόλουθα: α) Ο χαρακτήρας της επανάστασης εξαρτάται από το χαρακτήρα της εποχής και όχι από το συσχετισμό των δυνάμεων. β) Ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ενδιάμεση μορφή οικονομίας, ούτε ενδιάμεση μορφή εξουσίας. γ) Το Κομμουνιστικό Κόμμα οφείλει να είναι ιδεολογικά-πολιτικά και οργανωτικά αυτοτελές, να αποτελεί πραγματική πρωτοπορία της εργατικής τάξης και όχι έρμαιο των αστικών επιδιώξεων. δ) Όλα τα φλέγοντα ζητήματα του λαού είναι θέμα πάλης της εργατικής τάξης και όχι επιλογών του αστικού κράτους και των κυβερνήσεών του, όπως και να λέγονται αυτές.
Με αυτά τα εφόδια σφυρηλατήσαμε επαναστατικό πρόγραμμα.
Ακόμα, η πείρα όλου του 20ού αιώνα δείχνει πώς ο οπορτουνισμός, όπου δεν αντιμετωπίστηκε, ολοκληρώθηκε σε αντεπαναστατική δύναμη ακόμα και στα Κομμουνιστικά Κόμματα εξουσίας. Κόμματα που στη δεκαετία του 1920 διαχωρίστηκαν από τη σοσιαλδημοκρατία, οδηγήθηκαν ξανά στην αγκαλιά της, παρόλο που γενικά επαγρυπνούσαν απέναντι στην οπορτουνιστική διάβρωση.
Γι’ αυτό ακριβώς η καταπολέμηση του οπορτουνισμού, πέρα από την ταξικότητα και την επιστημονικότητα, προϋποθέτει και την αξιοποίηση της πρόσφατης ιστορικής πείρας. Για παράδειγμα το Κόμμα μας, αν και είχε μέτωπο ενάντια στο λεγόμενο ΚΚΕ(εσωτερικού) - ΕΑΡ, οδηγήθηκε σε συνεργασία μαζί του το 1988 και στη δημιουργία του ΣΥΝ. Φυσικά επιδρούσαν οι προγραμματικές μας επεξεργασίες που δεν απέρριπταν τις λεγόμενες προοδευτικές κυβερνήσεις ούτε τις πολιτικές συμμαχίες. Αλλά είναι θέμα μελέτης πώς υποχώρησαν τα αντανακλαστικά ενάντια σε ένα φορέα που επιδίωκε τη μετάλλαξη και διάλυση του ΚΚΕ και πώς μέσα στο Κόμμα μας αναδείχτηκαν σε υπεύθυνες θέσεις στελέχη που τελικά υπόσκαψαν το Κόμμα και κατέληξαν στο ΣΥΝ.
Κλείνοντας, το σύνθημα του Συνεδρίου δίνει το νόημα της πάλης για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και την προοπτική του. Η εργατική τάξη θα βρει το δρόμο της στην οργάνωση ως τάξη για τον εαυτό της, μα απαραίτητο για αυτό είναι το Κόμμα να μπορεί να παίξει το ρόλο του ως Νους, Καρδιά, Οργανωτής της εργατικής λαϊκής πάλης για το σοσιαλισμό. Με αυτή την προϋπόθεση, για να κυοφορηθούν ριζικές αλλαγές χρειάζονται ιστορικό χρόνο, αλλά έρχονται και περίοδοι που οι εξελίξεις επιταχύνονται, βεβαιότητες για τα ιερά και όσια του καπιταλισμού κλονίζονται, ανοίγουν ρωγμές για τη διάδοση της επαναστατικής συνείδησης.
Από αυτή τη σκοπιά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η περίοδος της ήττας δεν έχει ολοκληρωθεί. Αλλά και ότι οι εξελίξεις είναι μπροστά, οι «εκρήξεις» των μεγάλων αντιφάσεων του καπιταλισμού είναι επίσης μπροστά μας.