Ο Κύριλλος Παπασταύρου είναι μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ.
[1] Β. Ι. Λένιν: Απαντα τ. 41, σελ 6, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[2] Τα αποσπάσματα είναι παρμένα από το βιβλίο του Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[3] Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 66, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[4] Με τον όρο σοσιαλδημοκρατία εννοούσαν τα μαρξιστικά εργατικά κόμματα εκείνης της εποχής.
[5] Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 66, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[6] Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 67, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[7] «Ισκρα» (Σπίθα): Η πρώτη πανρωσική παράνομη πολιτική μαρξιστική εφημερίδα που ιδρύθηκε το 1900 από το Λένιν. Η εφημερίδα είχε ως σκοπό το ξεπέρασμα της ιδεολογικής σύγχυσης του οργανωτικού κατακερματισμού και του ερασιτεχνισμού που χαρακτήριζαν τη δουλιά των Ρώσων σοσιαλδημοκρατών, να αντιπαλέψει τις οπορτουνιστικές επιρροές στο εργατικό κίνημα. Το διάστημα 1900-1903 η «Ισκρα» έγινε βασικός εκφραστής της συνεπούς μαρξιστικής άποψης στο Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας και συνέβαλε στη διαμόρφωση του μπολσεβίκικου ρεύματος. Το 1903, ως αποτέλεσμα του συμβιβασμού του Πλεχάνοφ με τους μενσεβίκους οπορτουνιστές, η εφημερίδα έπαψε να εκφράζει τους μπολσεβίκους. Ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι ίδρυσαν τότε άλλη εφημερίδα τη «Βπέριοντ» (Εμπρός).
[8] Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 67, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[9] Μπολσεβίκοι: Αποτέλεσαν το μαρξιστικό επαναστατικό ρεύμα μέσα στο ΣΔΕΚΡ στις αρχές του 20ού αιώνα υπό την καθοδήγηση του Β.Ι. Λένιν. Το 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ το 1903 αποτέλεσε σταθμό στη διαμόρφωση του μπολσεβίκικου ρεύματος. Μπολσεβίκοι σημαίνει πλειοψηφία και ονομάστηκαν έτσι για να χαρακτηρίσουν την πλειοψηφία του 2ου Συνεδρίου που στήριξε τις θέσεις του Λένιν σε αντίθεση αυτών του Μάρτοφ, Τρότσκι ,Αξελροντ κ.ά. που αποτέλεσαν τη μειοψηφία - μενσεβίκοι. Το ρεύμα αυτό απέκτησε διεθνούς εμβέλειας επίδραση, αγωνίστηκε σκληρά ενάντια στο δεξιό οπορτουνισμό της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας ιδιαίτερα την περίοδο του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Οι μπολσεβίκοι με τις θέσεις τους καθοδήγησαν τη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση και τη διαδικασία συγκρότησης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος με την ίδρυση της Γ΄ Κομμουνιστικής Διεθνούς.
[10] Μενσεβίκοι: Μενσεβίκοι σημαίνει μειοψηφήσαντες. Το όνομά τους το πήραν κατά τη διάρκεια της διαπάλης στο Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας στο 2ο Συνέδριό του το 1903. Οι Μενσεβίκοι αποτέλεσαν τη μειοψηφία που αντιτάχθηκε στις προτάσεις του Λένιν για το σχέδιο καταστατικού και προγράμματος του Κόμματος. Επί της ουσίας λειτουργούσαν σαν ξεχωριστό κόμμα μέσα στο ΣΔΕΚΡ. Το 1912 στην 6η Πανρωσική Διάσκεψη διαγράφτηκαν από το Κόμμα. Οι Μενσεβίκοι αποτελούσαν βασικό εκφραστή του ρώσικου οπορτουνισμού, συνένωναν διάφορες αντι-μπολσεβίκικες ομάδες. Αντιτάχθηκαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση, οι περισσότεροι πήραν σοσιαλσοβινιστική θέση την περίοδο του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Η αριστερή πτέρυγα των Μενσεβίκων διεθνιστών κράτησε μια ασυνεπή πασιφιστική «διεθνιστική» στάση περιοριζόμενη μόνο στην καταδίκη του πολέμου. Αντιτάχτηκαν στην εθνικοποίηση της Βιομηχανίας, υποστήριζαν ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ανώριμη, μια αντιδραστική ουτοπία που θα αποτύχει. Στις περιοχές που καταλύθηκε προσωρινά η Σοβιετική Εξουσία συμμετείχαν σε κυβερνήσεις των αντεπαναστατών. Μετά την επικράτηση της επανάστασης συνέχισαν παράνομα και από το εξωτερικό την αντισοβιετική δραστηριότητα. Ο τροτσκισμός στη διαμόρφωσή του προήλθε από τους κόλπους του μενσεβικισμού και συνέχισε να υποστηρίζει μενσεβίκικες θέσεις, όπως το αδύνατο επικράτησης της επανάστασης, την αντίθεσή του στη λειτουργία του κόμματος νέου τύπου κλπ.
[11] Οτζοβιστές: Ομάδα του ΣΔΕΚΡ που υποστήριζε την αποχώρηση των Σοσιαλδημοκρατών από την Κρατική Δούμα (το κοινοβούλιο στην περίοδο της τσαρικής Ρωσίας).
[12] Λικβινταρισμός: Διαλυτισμός. Η υποστήριξη με τον ένα ή άλλο τρόπο της διάλυσης του κόμματος, είτε με τη μορφή της απόλυτα νόμιμης δράσης είτε με τη μη ύπαρξή του ως πολιτικής οργάνωσης με συγκεκριμένο πρόγραμμα και αρχές λειτουργίας και δράσης, αλλά με τη μορφή μιας γενικής πολιτικής διαφώτισης.
[13]Κεντρισμός: «Κεντρώο» οπορτουνιστικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα που εμφανίστηκε ως «συμφιλιωτής» ανάμεσα στο ανοιχτά δεξιό οπορτουνιστικό ρεύμα και στο επαναστατικό μαρξιστικό ρεύμα στους κόλπους της Β΄ Διεθνούς. Βασικός εκφραστής του κεντρισμού υπήρξε ο Κάουτσκυ. Επί της ουσίας πρόκειται για συγκαλυμμένο δεξιό αναθεωρητισμό - ρεφορμισμό με επαναστατική φρασεολογία γι’ αυτό και πιο επικίνδυνο για το εργατικό κίνημα. Οι κεντριστές μετά τη διάσπαση της Β΄ Διεθνούς συγκρότησαν τη Διεθνή της Βιέννης ή 2 ½ Διεθνή, η οποία το 1923 ενώθηκε με τη Διεθνή της Βέρνης (που αποτελούνταν από τα περισσότερα παλιά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της χρεοκοπημένης Β΄ Διεθνούς) και συγκρότησαν τη Σοσιαλιστική Εργατική Διεθνή.
[14] «Συνθήκη Μπρεστ-Λίτοφσκ»: Συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε το 1918 ανάμεσα στη Σοβιετική Ρωσία από τη μια πλευρά και το συνασπισμό των λεγόμενων «Κεντρικών Δυνάμεων» του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Βουλγαρία, Τουρκία) από την άλλη. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις 22 Δεκεμβρίου του 1917 και η Συνθήκη υπογράφτηκε στις 3 Μαρτίου 1918. Οι όροι της συνθήκης ήταν επαχθείς για τη Σοβιετική Ρωσία, παρ’ όλα αυτά αποτέλεσε μια αναγκαιότητα, η οποία αξιοποίησε την πολεμική σύρραξη ανάμεσα στους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου με στόχο την έξοδο της Σοβιετικής Ρωσίας από τον πόλεμο και την περιφρούρηση της Επανάστασης, το κέρδισμα χρόνου. Κατά τη διάρκεια των πολύμηνων διαπραγματεύσεων στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ρωσίας ξέσπασαν έντονες διαφωνίες ανάμεσα στη γραμμή υποστήριξης της Συνθήκης που εξέφραζε ο Β. Ι. Λένιν και σε αυτές τις ομάδες κυρίως τους «αριστερούς κομμουνιστές» του Μπουχάριν και τους τροτσκιστές που διαφωνούσαν με την επικύρωσή της. Η βάση της αντίθεσης αυτών των ομάδων ήταν η άποψη ότι η Συνθήκη θα έβαζε εμπόδια στην εκδήλωση της επανάστασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γύρω από την αντίθεση στη Συνθήκη συσπειρώθηκαν εκτός από αυτές τις δύο ομάδες οι εσέροι, οι μενσεβίκοι και άλλες αντεπαναστατικές ομάδες προβάλλοντας και σοβινιστικά συνθήματα. Ο Λένιν άσκησε κριτική σε αυτές τις θέσεις και πάλεψε σκληρά για να επικυρωθεί η Συνθήκη από τα αρμόδια όργανα του Κόμματος και της Σοβιετικής Εξουσίας. Οι καθυστερήσεις και οι ταλαντεύσεις στοίχισαν ακόμα πιο βαρείς όρους για τη Σοβιετική Ρωσία. Η Συνθήκη επικυρώθηκε στις 15 Μαρτίου 1918 από το 4ο έκτακτο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Η Νοεμβριανή Επανάσταση του 1918 στη Γερμανία και η ανατροπή του Κάιζερ έδωσαν τη δυνατότητα στη Σοβιετική Ρωσία να ακυρώσει τη Συνθήκη.
[15] Β. Ι. Λένιν: «Για το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», Απαντα, τ. 26, σελ. 362-363.
[16] Λ. Τρότσκι: «1917», τ. 3, ρωσική έκδοση (Ι. Β. Στάλιν: «Απαντα», τ. 9, σελ 36).
[17] «Μα οι ίδιοι (σ.σ.: εννοεί οι προλετάριοι) θα συντελέσουν περισσότερο απ’ όλα στην τελική τους νίκη όταν ξεκαθαρίσουν στον εαυτό τους τα ταξικά τους συμφέροντα, όταν πάρουν την αυτοτελή κομματική τους θέση όσο μπορεί πιο γρήγορα όταν δεν παρασυρθούν ούτε στιγμή από τα υποκριτικά λόγια των δημοκρατών μικροαστών και όταν δεν ξεφύγουν από το δρόμο της ανεξάρτητης οργάνωσης του κόμματος του προλεταριάτου. Η πολεμική τους κραυγή πρέπει να είναι διαρκής επανάσταση» (Κ. Μαρξ - Φ. Ενγκελς: Προσφώνηση της ΚΕ στην Ενωση των Κομμουνιστών, «Διαλεχτά Εργα», τόμος Ι, σελ. 122 ).
[18] Β. Ι. Λένιν: Απαντα, τ. 27, σελ. 81, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[19] Κ. Μαρξ - Φ. Ενγκελς: «Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος», σελ. 38, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[20] Κ. Μαρξ: «18η Μπρυμέρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη», σελ. 149, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[21] Β. Ι. Λένιν: Απαντα, τ. 27, σελ. 82, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[22] Ι. Β. Στάλιν: Απαντα, τ. 10, σελ. 222-223, εκδόσεις «Γνώσεις».
[23] Κουλάκοι: Ορος που χρησιμοποιήθηκε ως όνομα της αστικής τάξης του χωριού στη Ρωσία του 19ου και 20ού αιώνα. Οι κουλάκοι εμφανίστηκαν με την ανάπτυξη της εμπορευματικής παραγωγής, ήταν το ανώτερο εύπορο τμήμα του αγροτικού πληθυσμού. Μίσθωναν εργάτες γης, νοίκιαζαν ζώα και εργαλεία παραγωγής στους φτωχούς αγρότες, έπαιζαν ρόλο τοκογλύφων και είχαν στην ιδιοκτησία τους μια σειρά εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων στο χωριό, ήταν επίσης και ιδιοκτήτες σε ταβέρνες, πανδοχεία κλπ. Η αντιπαράθεσή τους με τους τσιφλικάδες γινόταν στη βάση του ότι τα υπολείμματα της δουλοπαροικίας έμπαιναν εμπόδιο στην ανάπτυξη των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων στο χωριό. Οι κουλάκοι αντέδρασαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση οργανώνοντας αντεπαναστατικές δραστηριότητες. Παρά την ανάπτυξή τους την περίοδο της ΝΕΠ, η βασική κατεύθυνση της σοβιετικής εξουσίας ήταν ο περιορισμός των κουλάκων. Η πολιτική της κολεκτιβοποίησης οδήγησε στη ριζική μείωση και την ουσιαστική κατάργηση της τάξης των κουλάκων.
[24] Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 130-131, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[25] Β. Ι. Λένιν: Απαντα, τ. 42, σελ. 204, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[26] Β. Ι. Λένιν: Απαντα, τ. 42, σελ. 204, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[27] Ι. Β. Στάλιν: «Το Κόμμα και η εργατική τάξη στο σύστημα της δικτατορίας του προλεταριάτου». ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2002.
[28] Ι. Β. Στάλιν: «Το Κόμμα και η εργατική τάξη στο σύστημα της δικτατορίας του προλεταριάτου». ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2002.
[29] Λ. Τρότσκι: «Ταξική φύση του Σοβιετικού κράτους», σελ. 28-29, εκδόσεις «Στόχοι», Αθήνα 1976.
[30] Λ. Τρότσκι: «Ταξική φύση του Σοβιετικού κράτους», σελ. 29, εκδόσεις «Στόχοι», Αθήνα 1976.
[31] Το 1ο Συνέδριο της εργαζόμενης νεολαίας «Ανακοινωθέν του Πολιτικού Γραφείου», «Ριζοσπάστης» 18 Απρίλη του 1927. Το ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα, τόμος δεύτερος, σελ. 274.
[32] Βλ. Αναστάση Γκίκα: «Αρχειομαρξισμός - Το κύριο ρεύμα του Τροτσκισμού στην Ελλάδα» ΚΟΜΕΠ, τ. 6/2003.
[33] Α. Στίνα «Η ΕΣΣΔ και η πάλη για την Παγκόσμια Επανάσταση» (1940) (πηγή: Μ. Εμμανουηλίδη «Αιρετικές διαδρομές», σελ. 101, εκδόσεις «Φιλίστωρ»).
[34] Δ. Βουρσούκης « Η Σοβιετική Ρωσία και ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος» (Δελτίο συζήτησης ΕΟΚΔΕ- ΚΔΕΕ 1939) (πηγή: Μ. Εμμανουηλίδη «Αιρετικές διαδρομές», σελ. 101, εκδόσεις «Φιλίστωρ»).
[35] Προκήρυξη ΔΚΕΕ και ΚΔΕΕ [αχρονολόγητη] Αρχείο Χ. Αναστασιάδη, κιβ. 39, φακ. 582. (πηγή: Μ. Εμμανουηλίδη «Αιρετικές διαδρομές», σελ. 124, εκδόσεις «Φιλίστωρ»).
[36] Από την Εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (12/2/1946), αναδημοσιευθέντα αποσπάσματα με τίτλο «Ο τροτσκισμός» στον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», 14 Δεκεμβρίου 2004.
[37] Από την Εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη στη 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (12/2/1946), αναδημοσιευθέντα αποσπάσματα με τίτλο «Ο τροτσκισμός» στον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», 14 Δεκεμβρίου 2004.
[38] Γαλλική Εφημερίδα του «Κομμουνιστικού Συντονισμού», Νο 45, 21 Δεκεμβρίου 2001, άρθρο με τίτλο: «Ποιοι είναι οι τωρινοί τροτσκιστές;».
[39] Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 30 Νοεμβρίου 2003, άρθρο Ν. Σερετάκη.
[40] Socialist Worker Party: «Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα».
[41] Ανοιχτή επιστολή του Αμερικάνικου τμήματος στα παραρτήματα της Διεθνούς Σοσιαλιστικής Τάσης για τη διάσπαση στο Ελληνικό ΣΕΚ, 25 Μαρτίου 2001.
[42] Εφημερίδα «Εργατική Αλληλεγγύη», τεύχος 593, άρθρο του Σ. Κοντογιάννη στη στήλη Ιμπεριαλισμός και αντιιμπεριαλισμός, με τίτλο: «Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος, ιμπεριαλιστικός όπως και ο πρώτος».
[43] Εφημερίδα «Εργατική Αλληλεγγύη», τεύχος 578, «Ανατολικό Βερολίνο, Ιούνιος 1953 - Πενήντα χρόνια από την Πρώτη εργατική εξέγερση ενάντια στο σταλινισμό». Το κείμενο βασίζεται σε άρθρο του Ian Birchall.
[44] Για περισσότερα στοιχεία σε σχέση με τις επαναστάσεις και τη διαμόρφωση των «Λαϊκών Δημοκρατιών» στις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης καθώς και για τις αντεπαναστατικές προσπάθειες και ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις δείτε: ΚΕ του ΚΚΕ «60 χρόνια από την μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών. Επος και διδάγματα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 11 Νοεμβρίου 2001, αφιέρωμα: «Η ιμπεριαλιστική αντεπανάσταση» . Ιδεολογική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ , « Ο αντικομμουνισμός χθες και σήμερα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[45] Εφημερίδα «Εργατική Αλληλεγγύη», τεύχος 598, άρθρο του Σ. Κοντογιάννη στη στήλη Ιμπεριαλισμός και αντιιμπεριαλισμός, με τίτλο: «Ο Ιμπεριαλισμός του Ψυχρού Πολέμου».
[46] Εφημερίδα «Εργατική Αλληλεγγύη», τεύχος 669, κεντρικό άρθρο με τίτλο: «ΑΠΕΡΓΙΑ 11 ΜΑΗ Πανεργατική οργή ενάντια στον Καραμανλή».
[47] «Εργατική Αλληλεγγύη», φύλλο 692, Νοέμβριος 2005. Αρθρο με τίτλο: «Το κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στην Αθήνα. Οι κρίσιμες επιλογές δε συζητήθηκαν».
[48] «Εργατική Αλληλεγγύη», φύλλο 687. Κεντρικό άρθρο με τίτλο: «Το μήνυμα της Γερμανίας. Μια νέα Αριστερά είναι εφικτή».
[49] «Εργατική Αλληλεγγύη», φύλλο 688, ομιλία της Μαρίας Στύλου στην εκδήλωση με τίτλο: «Μια νέα αριστερά στην Ευρώπη. Σοκ για τους από πάνω, ελπίδες για τους από κάτω».