Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΣΕΙΡΑ: ΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Επιμέλεια: Ιδεολογική Επιτροπή & Τμήμα Δικαιοσύνης και Λαϊκών Ελευθεριών της ΚΕ του ΚΚΕ
εκδ. Σύγχρονη Εποχή

 

Η διαπάλη ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα –τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ απ’ τη μια μεριά και τη συμμαχία Ρωσίας - Κίνας απ’ την άλλη– για την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα και τις σφαίρες επιρροής οξύνεται και δεν περιορίζεται μόνο στα στρατιωτικά μέσα και τον οικονομικό ανταγωνισμό. Σε σημαντική πλευρά αναδεικνύεται η διαπάλη στο επίπεδο των ιδεών και την πολιτική προπαγάνδα.

Οι δυνάμεις του ευρωατλαντισμού εμφανίζονται ως υπερασπιστές της δημοκρατίας απέναντι στον «απολυταρχισμό και το δεσποτισμό της Ανατολής». Την ίδια στιγμή εμφανίζουν τα φασιστικά τάγματα τύπου Αζόφ είτε ως πατριωτικές ουκρανικές δυνάμεις είτε ως αναγκαίο κακό. Απ’ την άλλη, η κυβέρνηση της Ρωσίας επιχειρεί να δικαιολογήσει την απαράδεκτη εισβολή στο όνομα της «αποναζιστικοποίησης» της Ουκρανίας.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες αναδεικνύεται ακόμα πιο έντονα η αναγκαιότητα της συστηματικής αφαίρεσης του προσωπείου της δημοκρατίας και προόδου από το στυγνό πρόσωπο της δικτατορίας του κεφαλαίου. Ένα πρόσωπο που συχνά-πυκνά κάνει την εμφάνισή του.

Η σειρά εκδόσεων για το αστικό και σοσιαλιστικό δίκαιο που εγκαινιάζεται με την έκδοση «Η συνταγματική έκφραση της δικτατορίας του κεφαλαίου» στοχεύει ακριβώς στην ανάδειξη του ταξικού περιεχομένου του αστικού Συντάγματος, να αποκαλύψει το ρόλο του στην αναπαραγωγή και ενίσχυση της δικτατορίας του κεφαλαίου. Αναδεικνύουμε ότι η αντιδραστική εξέλιξη του αστικού δικαίου ορίζεται από τις αντιλαϊκές ράγες της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Καθορίζεται από το γεγονός ότι ο καπιταλισμός πορεύεται ολοένα πιο βαθιά στη βαρβαρότητα, όπως φάνηκε όχι μόνο από την τελευταία αναθεώρηση αλλά και στη συνέχεια, με τη συζήτηση που εντάθηκε την περίοδο της πανδημίας για το ρόλο του στη νομιμοποίηση της αναβάθμισης της καταστολής, στη διαμόρφωση ανοχής και στήριξης στην περιστολή δικαιωμάτων και στην ένταση της βίας από πλευράς του αστικού κράτους, στο όνομα της «υγειονομικής ασφάλειας», στη στήριξη της ενεργής εμπλοκής της αστικής τάξης της χώρας μας στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στο όνομα της «εθνικής ασφάλειας» και της «υπεράσπισης της δημοκρατίας».

Τίθενται οι βασικές αρχές της επαναστατικής κοσμοθεωρίας, του μαρξισμού λενινισμού, για το αστικό δίκαιο και ειδικά για το σύνταγμά του μέσα από την ανάδειξη των βασικών του χαρακτηριστικών. Με άξονα την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση, δίνεται η διαχρονική εξέλιξη των ελληνικών συνταγμάτων που αποτυπώνει το σταθερό τους ρόλο στη νομική θωράκιση του αστικού κράτους για την αποτελεσματικότερη υπεράσπιση των συμφερόντων του κεφαλαίου. Αποκαλύπτεται ο ταξικός του χαρακτήρας τόσο από τη σκοπιά της θωράκισης της αστικής εξουσίας απέναντι στον «εχθρό λαό» όσο και από τη συνεχή προσαρμογή του στις στρατηγικές επιλογές της αστικής τάξης, δηλαδή ειδικά σήμερα στη στρατηγική της «πράσινης μετάβασης» και του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας και του κράτους.

Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, η αστική τάξη δίνει μεγάλο βάρος στον εκσυγχρονισμό του νομικού εποικοδομήματος και στο τμήμα του κράτους που ασχολείται με την απονομή του δικαίου. Αφενός στοχεύει στην επιτάχυνση και διευκόλυνση των επενδύσεων και την ένταση του βαθμού εκμετάλλευσης, με τη νομιμοποίηση όλων των απαραίτητων εργαλείων που θα λύσουν τα χέρια του κεφαλαίου, όπως και με την αντίστοιχη αναβάθμιση της καταστολής από το αστικό κράτος. Αφετέρου δε στην επίτευξη της απαραίτητης σταθερότητας στο πολιτικό σύστημα, την προετοιμασία εφεδρειών και, φυσικά, την ένταση της ιδεολογικής χειραγώγησης.

Στην παρούσα έκδοση γίνεται προσπάθεια να αναδειχτεί ότι τα συνταγματικά δικαιώματα είναι εξ ορισμού πολύ «στενά» για να «χωρέσουν» τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες και, μάλιστα, υπηρετούν καθορισμένους αντιδραστικούς σκοπούς στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Γι’ αυτό και στο αστικό σύνταγμα κατοχυρώνεται ο αστικός διαχωρισμός των δικαιωμάτων σε ατομικά και κοινωνικά, προσδιορίζοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ατόμου απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, ώστε με όρους τυπικής ισότητας να συγκαλύπτει την ουσιαστική ταξική ανισότητα. Έτσι, ενισχύεται ουσιαστικά (στο όνομα του σεβασμού στη «διαφορετικότητα»), ο σεβασμός στην ανταγωνιστική «ελευθερία» του κάθε ατόμου απέναντι στα άλλα, επομένως και ο σεβασμός στην «ελευθερία» του εκμεταλλευτή σε σχέση με τα θύματα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Επιδιώκεται όμως και ένας ακόμα διπλός στόχος: Ο αστικός διαχωρισμός των ατομικών από τα κοινωνικά δικαιώματα ουσιαστικά εξυπηρετεί την εμφάνιση του αστικού κράτους ως προστάτη, «εγγυητή» των ατομικών δικαιωμάτων. Και, την ίδια στιγμή, εξυπηρετεί την εμφάνιση του αστικού κράτους ως του υπεύθυνου να «διασφαλίσει» δήθεν τα κοινωνικά δικαιώματα και να «σταθμίσει» το εύρος των περιορισμών των «ατομικών» δικαιωμάτων, σε αυτή την κατεύθυνση.

Στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλει τα μέγιστα «η πιο τελειοποιημένη μορφή της εξουσίας της αστικής τάξης», η αστική δημοκρατία στο πλαίσιο του αποκαλούμενου από την αστική νομική θεωρία «κράτους δικαίου». Δηλαδή του αστικού κράτους που εγγυάται τις διαδικασίες εκείνες που είναι σε θέση να συγκρατούν τους πολιτικούς και κοινωνικούς ανταγωνισμούς σε πλαίσια ανεκτά από το σύστημα και να επιτυγχάνουν συμβιβαστική και ομαλή επίλυση των πολιτικών διαφορών και των κοινωνικών αντιθέσεων.

Άλλωστε, όπως τίθεται αναλυτικά στην παρούσα έκδοση, στον πυρήνα του «σύγχρονου κράτους δικαίου» τίθεται η διαφύλαξη του αντιπροσωπευτικού συστήματος και του αστικού κοινοβουλευτισμού, και φυσικά η αρχή της διάκρισης των εξουσιών, δηλαδή η «διάκριση» των λειτουργιών της ενιαίας κρατικής εξουσίας σε «νομοθετική», «εκτελεστική» και «δικαστική». Η αρχή της διάκρισης των εξουσιών ενισχύει την πραγματική πηγή της αστικής εξουσίας, την αναπαραγωγή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, αφού συμβάλλει ώστε αφενός να υπηρετείται το γενικό συμφέρον της αστικής τάξης και αφετέρου να συντηρείται και να ενισχύεται η άποψη περί ουδέτερου, αταξικού κράτους, που στέκεται πάνω από την κοινωνία κι εξασφαλίζει το συγκερασμό των διαφορετικών απόψεων προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Αντίστοιχα, η λεγόμενη «ανεξαρτησία» της δικαστικής εξουσίας στόχο έχει να αποκρύψει τον πραγματικό χαρακτήρα της αστικής δικαιοσύνης στην υπεράσπιση των συμφερόντων της αστικής τάξης, μέσω της προώθησης των γενικών συμφερόντων της αλλά και του ειδικού ρόλου της στην καλλιέργεια της «εθελοντικής» και υπεύθυνης συμμόρφωσης των λαϊκών στρωμάτων στις επιταγές της «τυφλής δικαιοσύνης».

Γι’ αυτό και είναι ήδη σε εξέλιξη μια σειρά αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο και στην απονομή της δικαιοσύνης, σύμφωνα και με τις επιταγές του Ταμείου Ανάκαμψης, στο οποίο ομνύουν όλοι, τόσο η ΝΔ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ, με άξονα τη διευκόλυνση των επενδύσεων μέσω της προσαρμογής της νομοθεσίας (π.χ. επίθεση στα εργατικά - συνδικαλιστικά δικαιώματα με τις αλλαγές στο εργατικό δίκαιο πτωχευτικός κώδικας), της γρηγορότερης διεκπεραίωσης των υποθέσεων που αφορούν τις ανάγκες του κεφαλαίου (π.χ. νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, ειδικά τμήματα στα δικαστήρια κ.ο.κ.) και των διατάξεων απέναντι στο εργατικό και λαϊκό κίνημα και στους αγώνες του – προληπτική καταστολή.

Τα παραπάνω περιλαμβάνουν και σοβαρές αλλαγές στη λειτουργία και απονομή της δικαιοσύνης (θεσμοθέτηση τεχνοκρατών επίκουρων δικαστών επί θητεία, δικαστικό «Καλλικράτη» με συγχώνευση δικαστηρίων στην περιφέρεια και κατάτμηση του Πρωτοδικείου της Αθήνας, χειροτέρευση των όρων απασχόλησης των εργαζομένων στο χώρο κλπ.). Επομένως και η συζήτηση που εντείνεται το τελευταίο διάστημα, για «καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης», στόχο έχει να προωθηθούν με μεγαλύτερη ταχύτητα οι παραπάνω αλλαγές σε βάρος των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων.

Ως εκ τούτου, έχει μεγάλη σημασία η συστηματική αποκάλυψη της προσπάθειας χειραγώγησης που επιχειρείται: αστικά πολιτικά κόμματα, άλλες δυνάμεις που εμφανίζονται ως «αριστερές» και «προοδευτικές», επιμένουν συνειδητά να αναπαράγουν την αντίληψη ότι οι εργαζόμενοι μπορούν να βρουν στο αστικό Σύνταγμα, στα άρθρα και στις αρχές του, την «ασπίδα προστασίας» τους. Αναπαράγεται η μεγάλη παγίδα, ότι το κράτος και το δίκαιο μπορούν, δυνητικά, να λειτουργήσουν ως «ουδέτεροι» ρυθμιστές και προστάτες των δικαιωμάτων του συνόλου της κοινωνίας, να ισορροπήσουν τα συμφέροντα εκμεταλλευτών και εκμεταλλευομένων, ή ακόμα και να λειτουργήσουν σε προοδευτική κατεύθυνση.

Από κοντά και μια σειρά οπορτουνιστικές δυνάμεις που μιλούν για συντακτική συνέλευση και νέο Σύνταγμα, επιχειρώντας να πείσουν ότι μια αστική κυβέρνηση μπορεί να λειτουργήσει ως θεματοφύλακας δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, να κατοχυρώσουν ως προοδευτική τη μεγάλη κρατική παρέμβαση. Οδηγούν έτσι, με μαθηματική ακρίβεια, το κίνημα να γίνει βαστάζος της κυβερνητικής εναλλαγής, να καταλήξει στην απογοήτευση και τη μοιρολατρία.

Η προσπάθεια αυτή έχει στο επίκεντρο τη νεολαία, τους νέους εργαζόμενους, με σκοπό να τους εγκλωβίσει εντός των τειχών του συστήματος, σε διαχειριστικές λογικές «αντικυβερνητικών μετώπων», σε επιλογές τελικά ανώδυνες και απόλυτα ενσωματώσιμες από το σάπιο καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα.

Στον αντίποδα, η σειρά εκδόσεων για το αστικό και σοσιαλιστικό δίκαιο φιλοδοξεί να συμβάλει στη μαρξιστική ερευνητική προσπάθεια των θεμάτων του αστικού και σοσιαλιστικού δικαίου. Αφορά τη μελέτη των εξελίξεων στο αστικό δίκαιο και το αστικό νομικό εποικοδόμημα στο πλαίσιο του αστικού επιτελικού κράτους, αλλά και τη διερεύνηση των προβλημάτων του Δικαίου και γενικότερα της λειτουργίας του κράτους της εργατικής εξουσίας, τη μελέτη της αλληλεπίδρασης των αλλαγών στο εποικοδόμημα και στην οικονομία την περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης του 20ού αιώνα.

Αφορά επίσης τη συσχέτιση των αλλαγών του αστικού, νομικού και πολιτικού εποικοδομήματος με την ανάπτυξη της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας, ιδιαίτερα μετά το πέρασμα στην περίοδο του μονοπωλιακού καπιταλισμού και τη διαμόρφωση του σύγχρονου αστικού επιτελικού κράτους. Στην έκδοση επιχειρούμε να αναδείξουμε πως το δίκαιο της δικτατορίας του κεφαλαίου δεν μένει στάσιμο, κινείται στο έδαφος των οικονομικών - κοινωνικών εξελίξεων. Τα νομικά εργαλεία, οι έννοιες και οι αρχές του αστικού δικαίου δε σκουριάζουν, ακονίζονται, ενώ νέα κάνουν την εμφάνισή τους.

Η πρώτη αυτή έκδοση, επομένως, για τη συνταγματική έκφραση της δικτατορίας του κεφαλαίου αποτελεί «εισαγωγή» σε μία απαιτητική συλλογική προσπάθεια που συνιστά υπόθεση όλων των μελών του ΚΚΕ και απευθύνεται σε κάθε προοδευτικό άνθρωπο. Για να εξαχθούν ολοκληρωμένα συμπεράσματα και πλούσια πείρα, πολύτιμα μέσα στην καθημερινή πάλη, αφού η ίδια η αντικειμενική πραγματικότητα «φωνάζει» τον ιστορικά ξεπερασμένο χαρακτήρα του σημερινού συστήματος, με τη σήψη και τη δυσωδία να αναδύεται από όλους τους πόρους του. Για να προβληθεί ακόμα πιο ισχυρά και πειστικά η αναγκαιότητα της επαναστατικής αλλαγής, η ανωτερότητα του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Να αναδειχτούν οι αιτίες των αντεπαναστατικών ανατροπών του περασμένου αιώνα, κόντρα στην άγνοια, στην παραχάραξη και διαστρέβλωση της Ιστορίας, στον αντικομμουνισμό, αλλά και χωρίς ωραιοποιήσεις.

Απευθύνεται δε και πιο ειδικά στους νέους επιστήμονες. Για το ΚΚΕ η επιστημονική γνώση πραγματικά «ανθίζει», κατακτιέται και αναπτύσσεται όταν τίθεται στην υπηρεσία των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών, υπό το φως του διαλεκτικού υλιστικού τρόπου σκέψης. Όταν ο επιστήμονας καταθέτει τη γνώση του για να ικανοποιηθούν οι διευρυνόμενες κοινωνικές ανάγκες, όταν συντάσσεται τελικά στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική κοινωνία που είναι επίκαιρη και αναγκαία όσο ποτέ. Όταν παίρνει τη θέση του στον αγώνα, όπως έγραψε ο σύντροφός μας Γιάννης Ρίτσος, μαζί με «αυτές τις καρδιές [που] δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο», στο δίκιο της αυριανής μας πολιτείας όπου δε θα είναι πια, «ξένη απ’ τον άνθρωπο η χαρά / Ξένοι απ’ το δίκιο οι νόμοι».

Το εργατικό λαϊκό κίνημα με την ανυποχώρητη συλλογική δράση του μπορεί να αντιπαλέψει την καταστολή, τον περιορισμό των αστικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, τον αυταρχισμό, να εναντιωθεί στο αστικό κράτος και τις κυβερνήσεις του. Μόνο σε σύγκρουση με το αστικό κράτος και δίκαιο, σε σύγκρουση με την εξουσία του κεφαλαίου, μπορούμε να διεκδικήσουμε τα σύγχρονα δικαιώματά μας. Μόνο σε ρήξη με το σημερινό σύστημα μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για την πραγματική ελευθερία, για το σοσιαλισμό.

Γιατί μόνο οι νέες, σοσιαλιστικές - κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής είναι αυτές που μπορούν να απελευθερώσουν όλες τις παραγωγικές δυνάμεις και πρώτα τον εργαζόμενο άνθρωπο, να ωθήσουν σε αλματική πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας, που όμως θα αξιοποιείται υπέρ των αναγκών των εργαζομένων και όχι σε βάρος τους. Σε αυτή τη βάση, στα συντρίμμια του παλιού, αντί του υπάρχοντος κράτους και δικαίου που θα τσακιστεί, θα προβάλει το σοσιαλιστικό κράτος και δίκαιο που θα αρμόζει στον εργαζόμενο άνθρωπο ως πρωταγωνιστή της Ιστορίας.