Κλείνει ένας αιώνας από τότε που ο Λένιν δημοσίευσε το έργο του «Ο Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού». Πρέπει να υπογραμμίσουμε τη διπλή επικαιρότητα του έργου στις σημερινές συνθήκες. Εκτός από την επικαιρότητα του θεωρητικού περιεχομένου της λενινιστικής προσέγγισης, εξίσου επίκαιρη και διδακτική είναι η ίδια η μεγάλη προσπάθεια της καθοδήγησης των μπολσεβίκων να προετοιμαστούν ουσιαστικά για να αναμετρηθούν με τα στρατηγικά πολιτικά καθήκοντα της εποχής τους.
Η κοπιαστική προσπάθεια του Λένιν να μελετήσει συγκεκριμένα με βάση τις νομοτέλειες της καπιταλιστικής οικονομίας και να φωτίσει τα χαρακτηριστικά του ώριμου, ανεπτυγμένου καπιταλισμού, υπογραμμίζει και τα δικά μας σύγχρονα καθήκοντα. Αναδεικνύει τις δικές μας ευθύνες θεωρητικής επεξεργασίας για να παίξουμε το ρόλο μας ως επαναστατική πρωτοπορία της εργατικής τάξης στις σημερινές συνθήκες.
Ο Λένιν στην εποχή του δεν περιορίστηκε σε μια γενικόλογη κριτική του καπιταλισμού, ούτε σε μια απλή επανάληψη και εκλαΐκευση των βασικών συμπερασμάτων του «Κεφαλαίου» του Μαρξ. Αξιοποίησε τις νομοτέλειες και τις θεμελιώδεις τάσεις του καπιταλισμού, που είχαν ήδη αποτυπωθεί από τους Μαρξ και Ένγκελς, για να αναλύσει και να προσδιορίσει συγκεκριμένα τα βασικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού, στην εποχή που ξεσπούσε ο Α΄ Παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός Πόλεμος. Η επιστημονική εργασία του είχε καθοριστικό ρόλο στη χάραξη νικηφόρας επαναστατικής στρατηγικής στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Η διαπάλη με τις βασικές αστικές και οπορτουνιστικές απόψεις τις εποχής του, στηριγμένη στη μαρξιστική κοσμοθεωρία, συντέλεσε επίσης καθοριστικά στην αποσαφήνιση βασικών ζητημάτων που αφορούσαν την πορεία και τις αντιθέσεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας.
Με βάση τη μαρξιστική θεωρία για τη διαδικασία της συσσώρευσης, της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, ο Λένιν, σε αντίθεση με το Γερμανό σοσιαλδημοκράτη Ρ. Χίλφερντινγκ, θ’ αναδείξει ότι η κυριαρχία του μονοπωλιακού κεφαλαίου δεν καταργεί τον ανταγωνισμό στο μονοπωλιακό καπιταλισμό, αλλά, αντίθετα, φέρνει στο προσκήνιο νέες, πιο σύνθετες μορφές ανταγωνισμού (π.χ. τον ανταγωνισμό μεταξύ των μονοπωλίων στους διάφορους κλάδους, τον ανταγωνισμό των μονοπωλίων μέσα στον ίδιο τον κλάδο και μέσα στον ίδιο μονοπωλιακό όμιλο, τον ανταγωνισμό μεταξύ των μονοπωλίων και μικρότερων καπιταλιστικών επιχειρήσεων).
Μελετώντας την ιστορική εξέλιξη του καπιταλισμού από την εποχή του ελεύθερου ανταγωνισμού, στο σχηματισμό ισχυρών μετοχικών εταιριών στην πορεία ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στον καπιταλισμό, ο Λένιν θα φωτίσει την όξυνση της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας στο στάδιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού.
Η κυριαρχία των μονοπωλίων, των ισχυρών μετοχικών εταιριών, οδηγεί στην απομάκρυνση, στο διαχωρισμό της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας από τη λειτουργία και οργάνωση της καπιταλιστικής παραγωγής και αποτελεί την οικονομική βάση αύξησης του παρασιτικού ρόλου της αστικής τάξης σε κάθε καπιταλιστικό κράτος. Επικίνδυνα παράσιτα-μέτοχοι κερδίζουν καθημερινά από την αγοραπωλησία μετοχών καπιταλιστικών επιχειρήσεων, χωρίς καμιά σχέση με τη λειτουργία και την οργάνωση των συγκεκριμένων επιχειρήσεων.
Ο παρασιτισμός, η όξυνση της βασικής αντίθεσης ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και στην καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, χαρακτηρίζουν όλα τα καπιταλιστικά κράτη, ανεξάρτητα από τη θέση τους στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.
Η θέση για τον ιμπεριαλισμό, ως εποχής του αντιδραστικού πλέον μονοπωλιακού καπιταλισμού, με ενιαία χαρακτηριστικά για όλα τα κράτη που έχουν περάσει στο στάδιο του μονοπωλιακού καπιταλισμού και είναι ενταγμένα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, είτε είναι ασθενέστερα είτε ισχυρότερα, είναι βασική στη λενινιστική προσέγγιση.
Πρόκειται για ενιαία γνωρίσματα που αφορούν την κυριαρχία των μονοπωλίων, των ισχυρών μετοχικών εταιριών και την όξυνση του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, το σχηματισμό του χρηματιστικού κεφαλαίου, την αύξηση της σημασίας της εξαγωγής κεφαλαίου σε σχέση με την εξαγωγή εμπορευμάτων, την πάλη για το ξαναμοίρασμα των αγορών και των εδαφών μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών όπου εδρεύουν μονοπωλιακοί όμιλοι με μεγάλα μερίδια στην καπιταλιστική αγορά.
Ο Λένιν δίνει έμφαση στην ανισόμετρη ανάπτυξη του καπιταλισμού και στις επιπτώσεις της στην όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων. Η ενίσχυση της τάσης εξαγωγής κεφαλαίου επιταχύνει την ανάπτυξη του καπιταλισμού στις χώρες που κατευθύνεται και με ορισμένες άλλες προϋποθέσεις, που αφορούν κυρίως τις δυνατότητες εσωτερικής συσσώρευσης και τη μεταφορά των τεχνολογικών εξελίξεων, συμβάλλει σε ορισμένη αλλαγή συσχετισμού μεταξύ κρατών στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, ως αποτέλεσμα της ανισόμετρης ανάπτυξης.