Συντρόφισσες και σύντροφοι.
Σας ευχαριστούμε για την πρόσκληση στο σεμινάριό σας και με την ευκαιρία της παρουσίας μας εδώ θα θέλαμε να σας διαβεβαιώσουμε για τη σταθερή στάση αλληλεγγύης του ΚΚΕ προς τους κομμουνιστές, το ΚΚΒ και το λαό της Βενεζουέλας.
Σήμερα οι κομμουνιστές σε όλο τον κόσμο βρισκόμαστε μπροστά σε νέα ζητήματα, σε νέες συνθήκες της ταξικής πάλης, σε νέα καθήκοντα που δε θα μπορέσουμε επιτυχημένα να επιλύσουμε για την υπόθεση της εργατικής εξουσίας και του σοσιαλισμού, εάν δεν αντλήσουμε σημαντικά συμπεράσματα από την Ιστορία. Η επέτειος των 100 χρόνων από τη συγκρότηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, προσφέρεται για τη συζήτηση των συμπερασμάτων από τη μελέτη της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ και γενικότερα.
Στις μέρες μας ορισμένοι, ανάμεσα στα άλλα, επικαλούνται ένα τσιτάτο από μια ομιλία του Φιντέλ Κάστρο, για να μας πείσουν πως ο σοσιαλισμός δεν έχει νομοτέλειες, δεν έχει αρχές. Ο Φιντέλ είχε πει πως, «ανάμεσα στα πολλά λάθη που έχουμε κάνει όλοι, το πιο σημαντικό λάθος ήταν να πιστέψουμε ότι κάποιος γνώριζε για το σοσιαλισμό ή ότι κάποιος ήξερε πώς χτίζεται ο σοσιαλισμός. Έμοιαζε σαν κάτι βέβαιο, όπως το ηλεκτρικό σύστημα που επινοήθηκε από κάποιους που θεωρούσαν τους εαυτούς τους ειδικούς στα ηλεκτρικά συστήματα. Όταν είπαν: “Αυτή είναι η φόρμουλα”, νομίσαμε ότι ξέρουμε».1
Από τη μεριά μας πρέπει να παρατηρήσουμε πως, όταν αναφερόμαστε σε τσιτάτα, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τη σημασία τους, πρέπει να δούμε πότε ειπώθηκαν, πού και για ποιο λόγο. Αυτό δε σημαίνει πως είμαστε υποχρεωμένοι να συμφωνήσουμε σε όλα όσα έχει γράψει ή έχει πει μια επαναστατική φυσιογνωμία. Έτσι, π.χ., το Κόμμα μας έχει διαφορετική άποψη για την έννοια «αυτοκρατορία», με την οποία επιδιώκεται ο προσδιορισμός της θέσης των ΗΠΑ στον κόσμο, και η οποία, όπως θα δείξουμε παρακάτω, δεν απηχεί μια ακριβή αποτύπωση του σύγχρονου κόσμου, όπου κυριαρχεί ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, δηλαδή ο ιμπεριαλισμός, και μπορεί να οδηγήσει σε αυταπάτες.
Για να επιστρέψουμε, όμως, στη συγκεκριμένη ρήση του Φιντέλ Κάστρο, πρέπει να πούμε πως αυτή έγινε στα 2005 σε ομιλία του στους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας. Βασικό αντικείμενο εκείνης της ομιλίας ήταν τα προβλήματα χαμηλής κοινωνικής ευθύνης και συνείδησης, της οικονομικής κακοδιαχείρισης, των λαθεμένων κυβερνητικών αποφάσεων, της ατομικής και καταχρηστικής ιδιοποίησης του κοινωνικού πλούτου, της διαφθοράς κ.ά., που ο Φιντέλ αναδεικνύει στην ομιλία του μιλώντας σε νέους ανθρώπους, σε φοιτητές, ξεκινώντας από την ανάγκη να μην επαναληφθεί στην Κούβα η εξέλιξη που είχε η ΕΣΣΔ. Μιλάει, λοιπόν, κατά τη γνώμη μας, για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Κούβα στους νέους «απάτητους δρόμους», που οφείλονται και στον ιμπεριαλιστικό αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ και όχι στις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Άλλωστε στην ίδια ομιλία, σε μια αποστροφή του, ο Φιντέλ κριτικάρει «εκείνους που πίστευαν ότι με καπιταλιστικές μεθόδους θα χτίσουν το σοσιαλισμό», λέγοντας πως αυτό «είναι ένα από τα μεγάλα ιστορικά λάθη».
Όπως έδειξε και η εξέλιξη της ΕΣΣΔ, τα πρωτόγνωρα προβλήματα που εμφανίζονται στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης πρέπει να επιλύονται προωθητικά από το κόμμα της εργατικής τάξης. Και αυτό, βέβαια, καθόλου δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρχές πάνω στις οποίες πρέπει να αναζητηθούν λύσεις στα νέα προβλήματα. Νομίζω είναι κοινός τόπος για τους κομμουνιστές η ρήση πως: «Η επανάσταση είναι σαν το ποδήλατο. Αν σταματήσουμε να κάνουμε πεντάλ, θα πέσουμε.» Κι αυτό το «πεντάλ» για εμάς δεν είναι άλλο από τις αρχές της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης. Κάθε άνευ όρων οπισθοχώρηση από τις αρχές, όπως και η αναθεώρηση και ανατροπή τους, «πληγώνει» την υπόθεσή μας και αναδεικνύεται, όπως απέδειξε η πορεία της ΕΣΣΔ, σε «όχημα» αντεπανάστασης. Όχι τυχαία οι αστικές κρατικές ηγεσίες και κάθε λογής αστοί πολιτικοί και οπορτουνιστές αποχαιρέτησαν με τιμές πριν μερικούς μήνες τον Γκορμπατσόφ.
Στην πολύχρονη μελέτη της σοσιαλιστικής επανάστασης, οικοδόμησης και ανατροπής, το ΚΚΕ εστιάζει σε 3 σοβαρές πλευρές: Την οικονομία, το πολιτικό εποικοδόμημα, τη στρατηγική του ΚΚΣΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος.
Επιδιώξαμε και επιδιώκουμε την άντληση αναγκαίων συμπερασμάτων, που ισχυροποιούν το ΔΚΚ και το Κόμμα μας, ως αναπόσπαστου τμήματός του. Η διαδικασία άντλησης συμπερασμάτων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στις σημερινές συνθήκες οπισθοχώρησης του κομμουνιστικού κινήματος και διεθνούς αρνητικού συσχετισμού για το εργατικό κίνημα.
Σύντροφοι.
Εκείνοι, που καταχρώνται τη λέξη «σοσιαλισμός» και κολλάνε και διάφορους προσδιορισμούς, όπως «δημοκρατικός σοσιαλισμός» ή «σοσιαλισμός του 21ου αιώνα», για να «βαφτίσουν το κρέας ψάρι» και να προβάλουν τη σοσιαλδημοκρατική διαχείριση του καπιταλισμού δήθεν ως σοσιαλισμό ή ακόμη ως «στάδιο» προς αυτόν, επιδιώκουν να παραπλανήσουν τις λαϊκές μάζες.
Όμως σοσιαλισμός, όπως ανέδειξε η Οκτωβριανή Επανάσταση, σημαίνει κοινωνική επανάσταση, αλλαγή τάξης στην εξουσία, όχι μια ή περισσότερες εκλογικές νίκες, ή δημοψήφισμα για να γίνουν συνταγματικές αλλαγές, ούτε συγκρότηση αριστερής κυβέρνησης στο έδαφος του καπιταλισμού, αλλά το τσάκισμα της αστικής κρατικής μηχανής. Τσάκισμα, που πρέπει αναπόφευκτα να συνοδευτεί με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, με νέους θεσμούς εργατικής εξουσίας, τον κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό της οικονομίας.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η οικοδόμηση ανέδειξε το ρόλο της εργατικής τάξης, της μόνης επαναστατικής τάξης, που αν και μικρή μειοψηφία τότε στη Ρωσία χάραξε γραμμή κοινωνικής συμμαχίας με τη φτωχή και μεσαία αγροτιά και μέσα σε λίγες δεκαετίες ανέπτυξε τις παραγωγικές δυνάμεις, εκτίναξε σε εντυπωσιακό βαθμό τις κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές κατακτήσεις όλου του λαού. Έδωσε έτσι έμπρακτη απάντηση σ’ εκείνες τις οπορτουνιστικές αντιλήψεις που έλεγαν πως η καθυστερημένη Ρωσία δεν είναι ακόμη έτοιμη για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ότι απαιτούνταν κι άλλα «στάδια» πριν από αυτήν, ώστε να επιτευχθεί ένα υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Η επανάσταση έφερε στο προσκήνιο νέες μορφές εργατικής εξουσίας. Για πρώτη φορά στην Ιστορία δημιουργήθηκαν θεσμοί που εξασφάλιζαν την ουσιαστική συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση πλευρών της κοινωνίας τους, βγάζοντας τις μάζες από το περιθώριο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Τα Σοβιέτ ενσάρκωσαν τη δικτατορία του προλεταριάτου. Η οπισθοχώρηση από αυτήν οδήγησε στην αντίληψη περί «παλλαϊκού κόμματος» και «παλλαϊκού κράτους» που επικράτησε στο ΚΚΣΕ τη δεκαετία του 1960-1970, αλλά και νωρίτερα, η αλλαγή του τρόπου εκλογής των Σοβιέτ, στα 1936, από τις εργατικές κολεκτίβες στην εκλογή σε εδαφική βάση, αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες για την αποδυνάμωση και τελικά τον εκφυλισμό του επαναστατικού χαρακτήρα της εργατικής εξουσίας. Συνέδριο «στροφής» αποτέλεσε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ.
Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ έδειξε τις τεράστιες δυνατότητες της λαϊκής οικονομίας, που έχει ως ακρογωνιαίους λίθους της την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, την εργατική συμμετοχή. Λάθη που έγιναν κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως η διάλυση των μηχανοτρακτερικών σταθμών το 1958, οι μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν (1965), η αποδυνάμωση του κεντρικού σχεδιασμού, π.χ., με την κατάργηση των κλαδικών υπουργείων (1957), η υιοθέτηση του κέρδους ως κινήτρου για την παραγωγή και γενικότερα η ενίσχυση των εμπορευματικών σχέσεων είχε τραγικές συνέπειες για το σοσιαλισμό. Η επιδίωξη να «γιατρευτούν» ορισμένα υπαρκτά προβλήματα, που εμφανίστηκαν κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, με το «φάρμακο» της αγοράς οδήγησε στην εμφάνιση της μαύρης αγοράς, της διαφθοράς, στην απόσπαση και ιδιοποίηση μέρους του κοινωνικού προϊόντος και τελικά στην εμφάνιση κοινωνικών δυνάμεων μέσα στην κοινωνία και στο ΚΚ που επιδίωκαν την ανατροπή του σοσιαλισμού, κάτι που πέτυχαν με «όχημα» την «περεστρόικα».