Η πορεία της ΕΣΣΔ: Συμπεράσματα για τη σύγχρονη ταξική πάλη, σε συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου*


του Ελισαίου Βαγενά

Συντρόφισσες και σύντροφοι.

 

Σας ευχαριστούμε για την πρόσκληση στο σεμινάριό σας και με την ευκαιρία της παρουσίας μας εδώ θα θέλαμε να σας διαβεβαιώσουμε για τη σταθερή στάση αλληλεγγύης του ΚΚΕ προς τους κομμουνιστές, το ΚΚΒ και το λαό της Βενεζουέλας.

Σήμερα οι κομμουνιστές σε όλο τον κόσμο βρισκόμαστε μπροστά σε νέα ζητήματα, σε νέες συνθήκες της ταξικής πάλης, σε νέα καθήκοντα που δε θα μπορέσουμε επιτυχημένα να επιλύσουμε για την υπόθεση της εργατικής εξουσίας και του σοσιαλισμού, εάν δεν αντλήσουμε σημαντικά συμπεράσματα από την Ιστορία. Η επέτειος των 100 χρόνων από τη συγκρότηση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, προσφέρεται για τη συζήτηση των συμπερασμάτων από τη μελέτη της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ και γενικότερα.

Στις μέρες μας ορισμένοι, ανάμεσα στα άλλα, επικαλούνται ένα τσιτάτο από μια ομιλία του Φιντέλ Κάστρο, για να μας πείσουν πως ο σοσιαλισμός δεν έχει νομοτέλειες, δεν έχει αρχές. Ο Φιντέλ είχε πει πως, «ανάμεσα στα πολλά λάθη που έχουμε κάνει όλοι, το πιο σημαντικό λάθος ήταν να πιστέψουμε ότι κάποιος γνώριζε για το σοσιαλισμό ή ότι κάποιος ήξερε πώς χτίζεται ο σοσιαλισμός. Έμοιαζε σαν κάτι βέβαιο, όπως το ηλεκτρικό σύστημα που επινοήθηκε από κάποιους που θεωρούσαν τους εαυτούς τους ειδικούς στα ηλεκτρικά συστήματα. Όταν είπαν: “Αυτή είναι η φόρμουλα”, νομίσαμε ότι ξέρουμε».1

Από τη μεριά μας πρέπει να παρατηρήσουμε πως, όταν αναφερόμαστε σε τσιτάτα, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τη σημασία τους, πρέπει να δούμε πότε ειπώθηκαν, πού και για ποιο λόγο. Αυτό δε σημαίνει πως είμαστε υποχρεωμένοι να συμφωνήσουμε σε όλα όσα έχει γράψει ή έχει πει μια επαναστατική φυσιογνωμία. Έτσι, π.χ., το Κόμμα μας έχει διαφορετική άποψη για την έννοια «αυτοκρατορία», με την οποία επιδιώκεται ο προσδιορισμός της θέσης των ΗΠΑ στον κόσμο, και η οποία, όπως θα δείξουμε παρακάτω, δεν απηχεί μια ακριβή αποτύπωση του σύγχρονου κόσμου, όπου κυριαρχεί ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, δηλαδή ο ιμπεριαλισμός, και μπορεί να οδηγήσει σε αυταπάτες.

Για να επιστρέψουμε, όμως, στη συγκεκριμένη ρήση του Φιντέλ Κάστρο, πρέπει να πούμε πως αυτή έγινε στα 2005 σε ομιλία του στους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας. Βασικό αντικείμενο εκείνης της ομιλίας ήταν τα προβλήματα χαμηλής κοινωνικής ευθύνης και συνείδησης, της οικονομικής κακοδιαχείρισης, των λαθεμένων κυβερνητικών αποφάσεων, της ατομικής και καταχρηστικής ιδιοποίησης του κοινωνικού πλούτου, της διαφθοράς κ.ά., που ο Φιντέλ αναδεικνύει στην ομιλία του μιλώντας σε νέους ανθρώπους, σε φοιτητές, ξεκινώντας από την ανάγκη να μην επαναληφθεί στην Κούβα η εξέλιξη που είχε η ΕΣΣΔ. Μιλάει, λοιπόν, κατά τη γνώμη μας, για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Κούβα στους νέους «απάτητους δρόμους», που οφείλονται και στον ιμπεριαλιστικό αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ και όχι στις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Άλλωστε στην ίδια ομιλία, σε μια αποστροφή του, ο Φιντέλ κριτικάρει «εκείνους που πίστευαν ότι με καπιταλιστικές μεθόδους θα χτίσουν το σοσιαλισμό», λέγοντας πως αυτό «είναι ένα από τα μεγάλα ιστορικά λάθη».

Όπως έδειξε και η εξέλιξη της ΕΣΣΔ, τα πρωτόγνωρα προβλήματα που εμφανίζονται στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης πρέπει να επιλύονται προωθητικά από το κόμμα της εργατικής τάξης. Και αυτό, βέβαια, καθόλου δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αρχές πάνω στις οποίες πρέπει να αναζητηθούν λύσεις στα νέα προβλήματα. Νομίζω είναι κοινός τόπος για τους κομμουνιστές η ρήση πως: «Η επανάσταση είναι σαν το ποδήλατο. Αν σταματήσουμε να κάνουμε πεντάλ, θα πέσουμε.» Κι αυτό το «πεντάλ» για εμάς δεν είναι άλλο από τις αρχές της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης. Κάθε άνευ όρων οπισθοχώρηση από τις αρχές, όπως και η αναθεώρηση και ανατροπή τους, «πληγώνει» την υπόθεσή μας και αναδεικνύεται, όπως απέδειξε η πορεία της ΕΣΣΔ, σε «όχημα» αντεπανάστασης. Όχι τυχαία οι αστικές κρατικές ηγεσίες και κάθε λογής αστοί πολιτικοί και οπορτουνιστές αποχαιρέτησαν με τιμές πριν μερικούς μήνες τον Γκορμπατσόφ.

Στην πολύχρονη μελέτη της σοσιαλιστικής επανάστασης, οικοδόμησης και ανατροπής, το ΚΚΕ εστιάζει σε 3 σοβαρές πλευρές: Την οικονομία, το πολιτικό εποικοδόμημα, τη στρατηγική του ΚΚΣΕ και του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος.

Επιδιώξαμε και επιδιώκουμε την άντληση αναγκαίων συμπερασμάτων, που ισχυροποιούν το ΔΚΚ και το Κόμμα μας, ως αναπόσπαστου τμήματός του. Η διαδικασία άντλησης συμπερασμάτων είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στις σημερινές συνθήκες οπισθοχώρησης του κομμουνιστικού κινήματος και διεθνούς αρνητικού συσχετισμού για το εργατικό κίνημα.

 

Σύντροφοι.

Εκείνοι, που καταχρώνται τη λέξη «σοσιαλισμός» και κολλάνε και διάφορους προσδιορισμούς, όπως «δημοκρατικός σοσιαλισμός» ή «σοσιαλισμός του 21ου αιώνα», για να «βαφτίσουν το κρέας ψάρι» και να προβάλουν τη σοσιαλδημοκρατική διαχείριση του καπιταλισμού δήθεν ως σοσιαλισμό ή ακόμη ως «στάδιο» προς αυτόν, επιδιώκουν να παραπλανήσουν τις λαϊκές μάζες.

Όμως σοσιαλισμός, όπως ανέδειξε η Οκτωβριανή Επανάσταση, σημαίνει κοινωνική επανάσταση, αλλαγή τάξης στην εξουσία, όχι μια ή περισσότερες εκλογικές νίκες, ή δημοψήφισμα για να γίνουν συνταγματικές αλλαγές, ούτε συγκρότηση αριστερής κυβέρνησης στο έδαφος του καπιταλισμού, αλλά το τσάκισμα της αστικής κρατικής μηχανής. Τσάκισμα, που πρέπει αναπόφευκτα να συνοδευτεί με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, με νέους θεσμούς εργατικής εξουσίας, τον κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό της οικονομίας.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η οικοδόμηση ανέδειξε το ρόλο της εργατικής τάξης, της μόνης επαναστατικής τάξης, που αν και μικρή μειοψηφία τότε στη Ρωσία χάραξε γραμμή κοινωνικής συμμαχίας με τη φτωχή και μεσαία αγροτιά και μέσα σε λίγες δεκαετίες ανέπτυξε τις παραγωγικές δυνάμεις, εκτίναξε σε εντυπωσιακό βαθμό τις κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές κατακτήσεις όλου του λαού. Έδωσε έτσι έμπρακτη απάντηση σ’ εκείνες τις οπορτουνιστικές αντιλήψεις που έλεγαν πως η καθυστερημένη Ρωσία δεν είναι ακόμη έτοιμη για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ότι απαιτούνταν κι άλλα «στάδια» πριν από αυτήν, ώστε να επιτευχθεί ένα υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Η επανάσταση έφερε στο προσκήνιο νέες μορφές εργατικής εξουσίας. Για πρώτη φορά στην Ιστορία δημιουργήθηκαν θεσμοί που εξασφάλιζαν την ουσιαστική συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση πλευρών της κοινωνίας τους, βγάζοντας τις μάζες από το περιθώριο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Τα Σοβιέτ ενσάρκωσαν τη δικτατορία του προλεταριάτου. Η οπισθοχώρηση από αυτήν οδήγησε στην αντίληψη περί «παλλαϊκού κόμματος» και «παλλαϊκού κράτους» που επικράτησε στο ΚΚΣΕ τη δεκαετία του 1960-1970, αλλά και νωρίτερα, η αλλαγή του τρόπου εκλογής των Σοβιέτ, στα 1936, από τις εργατικές κολεκτίβες στην εκλογή σε εδαφική βάση, αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες για την αποδυνάμωση και τελικά τον εκφυλισμό του επαναστατικού χαρακτήρα της εργατικής εξουσίας. Συνέδριο «στροφής» αποτέλεσε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ.

Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ έδειξε τις τεράστιες δυνατότητες της λαϊκής οικονομίας, που έχει ως ακρογωνιαίους λίθους της την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, την εργατική συμμετοχή. Λάθη που έγιναν κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως η διάλυση των μηχανοτρακτερικών σταθμών το 1958, οι μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν (1965), η αποδυνάμωση του κεντρικού σχεδιασμού, π.χ., με την κατάργηση των κλαδικών υπουργείων (1957), η υιοθέτηση του κέρδους ως κινήτρου για την παραγωγή και γενικότερα η ενίσχυση των εμπορευματικών σχέσεων είχε τραγικές συνέπειες για το σοσιαλισμό. Η επιδίωξη να «γιατρευτούν» ορισμένα υπαρκτά προβλήματα, που εμφανίστηκαν κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, με το «φάρμακο» της αγοράς οδήγησε στην εμφάνιση της μαύρης αγοράς, της διαφθοράς, στην απόσπαση και ιδιοποίηση μέρους του κοινωνικού προϊόντος και τελικά στην εμφάνιση κοινωνικών δυνάμεων μέσα στην κοινωνία και στο ΚΚ που επιδίωκαν την ανατροπή του σοσιαλισμού, κάτι που πέτυχαν με «όχημα» την «περεστρόικα».

 

Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

Σύντροφοι.

Μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, αλλά και την επικράτηση των καπιταλιστικών σχέσεων στην Κίνα, μπορούμε να πούμε πως ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής και πάλι κυριάρχησε ολοκληρωτικά στον πλανήτη, οδηγώντας στην όξυνση όλων των κοινωνικών αδιεξόδων που αναπαράγει για τους λαούς αυτό το σύστημα: Φτώχεια, ανεργία, κοινωνική εξαθλίωση, εμπορευματοποίηση κάθε κοινωνικής ανάγκης, ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι κ.ο.κ.

Παρόλη αυτήν την κοινωνική οπισθοχώρηση, που έφεραν οι αντεπαναστατικές ανατροπές, η εκτίμηση του ΚΚΕ είναι πως η εποχή μας παραμένει εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, μια και σε αυτήν εξακολουθεί να υφίσταται, να βαθαίνει η βασική αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, που απορρέει από την ωρίμανση του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και την όξυνση της αντίθεσής του με την καπιταλιστική ιδιοκτησία. Αυτή η αντίφαση έχει φέρει τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής σε πλήρη αντίθεση με τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες. Η αντίθεση αυτή μπορεί να επιλυθεί μόνο με την επαναστατική πάλη της εργατικής τάξης, που είναι σήμερα πιο πολυπληθής και σαφώς πιο μορφωμένη από τα 1917 και παραμένει η μόνη επαναστατική τάξη.

Δε λείπουν, βέβαια, οι δυνάμεις, που μιλούν εξ ονόματος της επανάστασης και φαντασιώνονται άλλα επαναστατικά υποκείμενα. Όμως η μαρξιστική, η διαλεκτική, η υλιστική ανάλυση της Ιστορίας της κοινωνικής εξέλιξης προσδιορίζει κάθε φορά το επαναστατικό υποκείμενο ως εκείνη την κοινωνική τάξη που αντικειμενικά μπορεί να ηγηθεί στη διαμόρφωση και ανάπτυξη του νέου κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού. Στην Ελλάδα των καπιταλιστικών κρίσεων, μέσα στους αγώνες και στις απεργίες γεννήθηκε ένα σύνθημα που αντανακλά αυτήν την αλήθεια. Το σύνθημα λέει: «Χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά, εργάτη, μπορείς χωρίς αφεντικά!» Εύστοχα δείχνει την κατεύθυνση της πάλης μας για να επιλυθεί η βασική κοινωνική αντίθεση, με την εξάλειψη από την εργατική τάξη της τάξης των εκμεταλλευτών, των καπιταλιστών.

Το γεγονός της υποχώρησης και αποδιοργάνωσης του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, κάτω από τα συντονισμένα χτυπήματα του αστικού κράτους και του ρεφορμισμού, όπως και η δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα κόμματα της εργατικής τάξης παντού στον κόσμο, δεν πρέπει να οδηγήσουν στην ιδεολογική αποστράτευση και στην αναζήτηση δήθεν «νέων» επαναστατικών υποκειμένων. Απαιτείται, ωστόσο, μεθοδική και υπομονετική δουλειά για την ανασυγκρότηση του κινήματος, για την αφομοίωση των διδαγμάτων της ταξικής πάλης του περασμένου αιώνα, επιμονή στις θεμελιώδεις αρχές της κοσμοθεωρίας του μαρξισμού-λενινισμού. Το ΚΚΕ στην Ελλάδα έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την ανασυγκρότηση του εργατικού-συνδικαλιστικού κινήματος. Πρωτοβουλίες που έχουν δώσει σημαντικούς «καρπούς», μέσα από τη συγκρότηση του Πανεργατικού Αγωνιστικού Μετώπου (ΠΑΜΕ), την πάλη για την αναζωογόνηση των συνδικάτων, τη διεύρυνση του περιεχομένου δουλειάς, των μορφών αγώνων τους στην κατεύθυνση ενίσχυσης της ταξικής πάλης.

 

ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ

Βεβαίως, το Κόμμα μας, που θεωρεί τον εαυτό του «συνειδητό, οργανωμένο, πρωτοπόρο τμήμα της εργατικής τάξης», όχι απλώς βρίσκεται πίσω από κάθε μικρό ή μεγάλο αγώνα της εργατικής τάξης, από κάθε κατάκτησή της στα τελευταία 104 χρόνια, αλλά και «έχει στρατηγικό στόχο την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού-κομμουνισμού»2. Το Κόμμα μας, μελετώντας την ιστορία του και αυτή της ΕΣΣΔ, της στρατηγικής που κυριάρχησε στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, έχει εγκαταλείψει λαθεμένες –κατά τη γνώμη μας– προσεγγίσεις περί ενδιάμεσων σταδίων προς το σοσιαλισμό, ή του «ειρηνικού περάσματος» στο σοσιαλισμό, όπως και της λαθεμένης διαίρεσης της σοσιαλδημοκρατίας σε «δεξιά» και «αριστερή», του εξίσου λαθεμένου διαχωρισμού της αστικής τάξης σε «κομπραδόρικη» και «πατριωτική». Οι προσεγγίσεις αυτές όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκαν, αλλά «αφόπλισαν» για μεγάλο διάστημα τα ΚΚ από την επαναστατική στρατηγική. Οδήγησαν σε απαράδεκτες υποχωρήσεις από τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού, φόρτωσαν ΚΚ με ευθύνες αστικής διαχείρισης μέσα σε αστικές κυβερνήσεις της «Αριστεράς» ή της «Κεντροαριστεράς», που τελικά έλαβαν σκληρά αντιλαϊκά μέτρα, συμμετείχαν σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πολέμους, διαιώνισαν την καπιταλιστική βαρβαρότητα.

Το ΚΚΕ έχει καταλήξει πως ο χαρακτήρας της επανάστασης στην Ελλάδα θα είναι σοσιαλιστικός και εργαζόμαστε στην κατεύθυνση της προετοιμασίας του υποκειμενικού παράγοντα για την προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης. Βεβαίως, η χρονική περίοδος εκδήλωσής της προσδιορίζεται από αντικειμενικές προϋποθέσεις, την επαναστατική κατάσταση.

Σήμερα επιβάλλεται μαζί με την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και η συγκρότηση της κοινωνικής συμμαχίας της εργατικής τάξης με τη φτωχή αγροτιά και τα λαϊκά στρώματα της πόλης. Μια συμμαχία, όχι «πολιτικών κορυφών», όχι πολύχρωμων πολιτικών δυνάμεων με οπορτουνιστικές και σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις, που ακυρώνουν το ρόλο του ΚΚ, αλλά κοινωνικών δυνάμεων. Μια κοινωνική συμμαχία που θα παλεύει για κάθε λαϊκό πρόβλημα και σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης θα μετατραπεί σε Επαναστατικό-Λαϊκό Μέτωπο, που θα ανατρέψει την καπιταλιστική βαρβαρότητα, θα απεγκλωβίσει τη χώρα από τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και θα συγκροτήσει τους νέους εργατικούς επαναστατικούς θεσμούς εξουσίας.

 

ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Αγαπητοί σύντροφοι.

Αναφερθήκαμε σε ορισμένα βασικά συμπεράσματα από τη μελέτη της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ, μέσα από το πρίσμα των επεξεργασιών του ΚΚΕ. Επεξεργασίες, στις οποίες προχώρησε το δικό μας Κόμμα τις τελευταίες δεκαετίες, μετά το 1989-1991, όταν για μία ακόμη φορά απέτυχε η προσπάθεια του οπορτουνισμού να διαλυθεί το Κόμμα μας από τα μέσα, και το Κόμμα πέρασε μια διαδικασία βαθιάς οργανωτικής και ιδεολογικοπολιτικής ανασυγκρότησης για την αποκατάσταση του επαναστατικού χαρακτήρα του. Σημαντικοί σταθμοί σε αυτήν την προσπάθεια ήταν το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ, όπου συζητήθηκε κι εγκρίθηκε σχετική Απόφαση Συνεδρίου3, όπως και το 19ο Συνέδριο του Κόμματός μας, που ενέκρινε το νέο Πρόγραμμα του Κόμματος.

Πάνω σε αυτήν τη στερεή βάση, τόσο το 20ό, όσο και το 21ο Συνέδριο, που ακολούθησαν, μελέτησαν τις σύγχρονες εξελίξεις στην Ελλάδα και τον κόσμο, και σήμερα θεωρούμε πως είμαστε σε θέση, με εφόδιο όλη αυτήν την προσπάθεια, να τοποθετηθούμε στα ζητήματα που μπαίνουν μπροστά μας, όπως, μεταξύ άλλων, είναι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος που διεξάγεται στα εδάφη της Ουκρανίας.

Ο πόλεμος, και μάλιστα ένας πόλεμος στον οποίο με τον έναν ή άλλο τρόπο εμπλέκονται δεκάδες χώρες, είναι ένα κρίσιμο ζήτημα για το ΔΚΚ. Στην προκείμενη περίπτωση ο πόλεμος ανέδειξε σημαντικές αδυναμίες στο θεωρητικό υπόβαθρο των τοποθετήσεων πολλών ΚΚ, ακόμη και κάποιων που ισχυρίζονται πως στηρίζονται στο μαρξισμό-λενινισμό.

Ορισμένα κόμματα έμειναν απλώς σε διαπιστώσεις για την ανάγκη τήρησης του διεθνούς δικαίου, του απαραβίαστου των συνόρων, της ειρηνικής επίλυσης των προβλημάτων κ.ο.κ. Εκείνες οι διαπιστώσεις, που αποφεύγουν να εστιάσουν στις αιτίες του πολέμου, προωθούν συχνά μια αντίληψη πασιφιστική, λεκτικής καταδίκης του πολέμου και ανάδειξης της δυνατότητας ενός «πολυπολικού κόσμου», ο οποίος θα αντικαταστήσει το «μονοπολικό κόσμο» της αμερικανικής «ηγεμονίας» στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Υποστηρίζεται, λοιπόν, εντελώς ανεδαφικά, πως χωρίς ν’ αλλάξει η κοινωνικο-οικονομική και πολιτική φύση των σημερινών κοινωνιών, πάνω στο έδαφος του καπιταλισμού, μπορεί να υπάρξουν διάφορα «συστήματα ασφαλείας», διάφορες «διεθνείς συμφωνίες» και «στρογγυλά τραπέζια», που θα απαλλάξουν τον κόσμο από τους πολέμους, αρκεί να μην έχουμε μόνο μία πανίσχυρη ιμπεριαλιστική δύναμη, αλλά πολλές τέτοιες. Η προσέγγιση αυτή, που έχει ρίζες τόσο στη θεωρία του υπεριμπεριαλισμού του Κάουτσκι όσο και στις οπορτουνιστικές αντιλήψεις του ΚΚΣΕ περί «ειρηνικής συνύπαρξης και άμιλλας» των δύο συστημάτων, φαντασιώνεται έναν ειρηνικό ιμπεριαλισμό. Η αλήθεια, λοιπόν, είναι πως ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, είτε με έναν είτε με πολλούς «πόλους», είναι σύμφυτος με τον πόλεμο, είναι συνυφασμένος με αυτόν, όπως και με τις καπιταλιστικές οικονομικές κρίσεις.

Είναι ολοκληρωτικά λαθεμένες, κατά την εκτίμησή μας, απόψεις που υποστηρίζουν την εμφάνιση ενός «πολυπολικού κόσμου», που θα αποτελεί δήθεν αντίβαρο στην «αυτοκρατορία» των ΗΠΑ, με την «εξυγίανση» των διεθνών οργανισμών. Πρόκειται για επικίνδυνες αυταπάτες, που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.

 

Η ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΗ ΣΤΟ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Ο Λένιν σημείωνε πως «η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη είναι απόλυτος νόμος του καπιταλισμού»4 και από αυτόν το νόμο προκύπτει τόσο η δυνατότητα «νίκης του σοσιαλισμού στην αρχή σε λίγες ή και σε μία μόνη παρμένη χώρα», όσο και οι συνεχείς ανακατατάξεις που έχουμε στην ισχύ των αστικών τάξεων. Η διαφορετική ισχύς της κάθε χώρας, στη βάση και της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, καθορίζει το βαθμό στον οποίο η αστική τάξη της κάθε χώρας συμμετέχει στο μοίρασμα της λείας, μέσα από ένα πλέγμα ανισότιμης αλληλεξάρτησης, που χαρακτηρίζει την ιμπεριαλιστική «πυραμίδα». Διαχρονικά βλέπουμε πως εξαιτίας της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης αστικές τάξεις κάποιων χωρών που πριν είχαν τα παγκόσμια «σκήπτρα», όπως, π.χ., η Βρετανία, σήμερα έχουν υποχωρήσει, ενώ πρώην αποικίες τους, όπως είναι η Ινδία και η Αυστραλία, έχουν αναδειχτεί σε ισχυρές δυνάμεις του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό πως σήμερα ο πόλος των χωρών της Οργάνωσης Συνεργασίας της Σαγκάης, ή των BRICS, που άρχισαν να διαμορφώνονται το 2001 και 2009 αντίστοιχα γύρω από την Κίνα, μπορούν να συγκριθούν σε οικονομική και στρατιωτική ισχύ με την ισχυρότερη ιμπεριαλιστική συμμαχία των G7, που έχει διαμορφωθεί από το 1975 γύρω από τις ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα ωστόσο, για πρώτη φορά οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο βλέπουν αυτές τις δυνάμεις, που μπορούν να καταστρέψουν με την πυρηνική ισχύ τους την ανθρωπότητα, να ανταλλάσσουν κατηγορίες και να αναπροσαρμόζουν τα πυρηνικά τους δόγματα, παραιτούμενες από τη δέσμευση να μη χρησιμοποιήσουν πρώτες πυρηνικά όπλα. Βλέπουμε πως ο υπό διαμόρφωση νέος «πολυπολικός κόσμος» είναι ο κόσμος των ακόμη πιο οξυμένων αντιθέσεων, που οδηγεί σε νέους πολέμους και κινδύνους για τους λαούς.

Το τελευταίο διάστημα μπροστά στις εξελίξεις και ειδικά στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία κάποια άλλα ΚΚ εστίασαν μονάχα στις αυτονόητες ευθύνες που βαραίνουν τις ΗΠΑ, την ΕΕ, το ΝΑΤΟ, που εδώ και χρόνια προωθείται και περικυκλώνει τη Ρωσία. Μάλιστα, αυτό συνδυάστηκε με την προσέγγιση πως η Ρωσία είναι καπιταλιστική, αλλά δεν είναι μια ιμπεριαλιστική δύναμη. Η προσέγγιση αυτή αφαιρείται από το γεγονός πως ο ιμπεριαλισμός δεν είναι απλώς μια επιθετική πολιτική, αλλά ο καπιταλισμός στο σύγχρονο στάδιό του, στο μονοπωλιακό.

Σήμερα σε όλο τον κόσμο, και στη Ρωσία, κυριαρχούν μεγάλα μονοπώλια. Σαφώς και οι σχεδιασμοί του ΝΑΤΟ, των ΗΠΑ, της ΕΕ όλα τα τελευταία 30 χρόνια έχουν προσθέσει «εύφλεκτη ύλη» γι’ αυτήν τη σύγκρουση, αλλά πότε ξεκίνησε αυτή να συγκεντρώνεται; Δεν ξεκίνησε με την ανατροπή του σοσιαλισμού, τη διάλυση της ΕΣΣΔ και μάλιστα πραξικοπηματικά, παρά τη θέληση της πλειοψηφίας των λαών της; Τότε δεν ήταν που ξεκίνησαν τα εργοστάσια, οι φάμπρικες, τα ορυχεία, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, τα πολύτιμα μέταλλα, η εργατική δύναμη να είναι και πάλι εμπόρευμα; Τότε, μετά από 7 δεκαετίες σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όλα τα παραπάνω δεν ξαναέγιναν «μήλον της έριδος» για τους καπιταλιστές, για τις μεγάλες μονοπωλιακές επιχειρήσεις; Δε συνέβαλαν σε αυτήν την εξέλιξη όλοι αυτοί που σήμερα έχουν την οικονομική και πολιτική εξουσία στη Ρωσία; Πού ήταν ο Πούτιν και όλοι αυτοί οι Ρώσοι καπιταλιστές, οι λεγόμενοι «ολιγάρχες», που εκπροσωπεί; Ήταν με το κοινωνικοπολιτικό ρεύμα που επιδίωκε να σωθεί ο σοσιαλισμός και η ΕΣΣΔ ή με αυτούς που ήθελαν την ανατροπή του; Σαφώς και ήταν στο δεύτερο ρεύμα, παρά το ότι σήμερα χύνουν «κροκοδείλια δάκρυα» για τη διάλυση της ΕΣΣΔ και μάλιστα επιδιώκουν να αξιοποιήσουν ακόμη και τον Στάλιν, «αποστειρώνοντας» τον ίδιο και το έργο του από την επαναστατική φύση του.

Αλλά και σήμερα η ρωσική αστική τάξη είναι μήπως το «αρνάκι» σ’ έναν κόσμο ιμπεριαλιστικών «λύκων», όπως κάποιοι περιγράφουν την κατάσταση; Καμία αστική τάξη δεν είναι… «αθώα περιστερά». Κάθε αστική τάξη εκδηλώνει την επιθετικότητά της πρώτ’ απ’ όλα σε βάρος των εργαζόμενων, των λαϊκών στρωμάτων της χώρας της, τα οποία εκμεταλλεύεται, και στη συνέχεια στη βάση της πολιτικο-οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος της προωθεί και την εκμετάλλευση και άλλων λαών. Είδαμε, π.χ., πως «οι επιδιώξεις της αστικής τάξης της Ρωσίας πρόβαλαν καθαρά στην επέμβαση του “Οργανισμού Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας” στο Καζακστάν για τη θωράκιση της εξουσίας της αστικής τάξης, τον περασμένο Γενάρη, ενάντια στη λαϊκή εξέγερση στην κεντροασιατική αυτή χώρα»5. Δυνάμεις που δεν έχουν ξεκαθαρίσει το ρόλο της Ρωσίας, της Κίνας, τον ταξικό χαρακτήρα των διακρατικών ενώσεων που αυτές συγκροτούν, προσπάθησαν να αποδώσουν τις λαϊκές κινητοποιήσεις σε «δυτική» ιμπεριαλιστική παρέμβαση. Βεβαίως «οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και οι ενδοαστικές αντιθέσεις είναι δεδομένες, αλλά αυτό δεν μπορεί να επισκιάσει τη σημασία των λαϊκών κινητοποιήσεων, της ταξικής πάλης, να υποβαθμίσει τη σημασία της. Αντίθετα, το γεγονός αυτό αναδεικνύει ακόμα περισσότερο τη σπουδαιότητα των αγώνων που αναπτύχθηκαν σ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες (…) Οι κομμουνιστές έχουν υποχρέωση να διακρίνουν τα νέα κάθε φορά στοιχεία και να τοποθετούνται με ταξικό κριτήριο, να εκφράζουν τη στήριξή τους στην εργατική-λαϊκή πάλη…»6

Η ανάλυση, λοιπόν, που περιορίζει τον ιμπεριαλισμό αποκλειστικά στις ΗΠΑ ή συμπεριλαμβάνει μόνο και κάποιες ισχυρές χώρες της ΕΕ δεν έχει καμία σχέση με το μαρξισμό-λενινισμό.

 

Η ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΗ

Κάποια κόμματα θεωρούν πως το καθεστώς της Ρωσίας μπορεί μεν να είναι αστικό, αλλά προωθεί μια «αντιφασιστική» πολιτική, συγκρούεται με τους «Ουκρανούς φασίστες» και επιπλέον προσπαθεί να «σώσει» το λαό του Ντονμπάς από αυτούς. Κάποιοι ανασκαλεύουν στη μνήμη τους την πολιτική των «αντιφασιστικών μετώπων» της ΚΔ και προσπαθούν να την μεταφέρουν στο σήμερα. Τους διαφεύγει πως η γραμμή των αντιφασιστικών μετώπων επικράτησε όταν υπήρχε η ΕΣΣΔ, ενώ σήμερα στη θέση της υπάρχει μια ισχυρή καπιταλιστική δύναμη. Επιπλέον, από αυτήν την τοποθέτηση απουσιάζει κάθε κριτική προσέγγιση της ιστορικής διαδρομής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Σήμερα το ΚΚΕ, όπως και άλλα ΚΚ, μελετώντας την Ιστορία, έχουν καταλήξει πως η γραμμή των αντιφασιστικών μετώπων αποδείχτηκε επιζήμια για το ΔΚΚ. Εκτιμάμε σήμερα πως η λεγόμενη στρατηγική των σταδίων προς την κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας κυριάρχησε στη γραμμή της ΚΔ. Έτσι, ως πρωταρχικός στόχος παρεμβαλλόταν ένα αστικό κυβερνητικό σκαλοπάτι που άλλοτε είχε χαρακτηριστικά εθνικο-ανεξαρτησιακού ή αντιφασιστικού-αστικοδημοκρατικού σταδίου στο έδαφος του καπιταλισμού. Αυτή η κατεύθυνση χαράχτηκε στο 7ο Συνέδριο της ΚΔ, που υιοθέτησε τη στρατηγική των Λαϊκών Αντιφασιστικών Μετώπων, προσανατολίζοντας τα ΚΚ να συνεργαστούν με σοσιαλδημοκρατικές, γενικότερα με «αστικές δημοκρατικές» πολιτικές δυνάμεις. Στην πράξη έτσι απέκοβαν το φασισμό από το σύστημα που τον γεννά και από την αστική τάξη που επιλέγει αυτήν τη μορφή της δικτατορίας του κεφαλαίου. Ανοίγοντας εδώ μια παρένθεση, να σημειώσουμε πως στην προαναφερόμενη ομιλία του, το 2005, ο Φιντέλ Κάστρο ασκεί κριτική στην ΚΔ και προσωπικά στον Στάλιν για την κατεύθυνση που οδήγησε το ΚΚ Κούβας στα 1934 να συνάψει «αντιφασιστική συμμαχία» με τον Μπατίστα, που μεταξύ άλλων εκείνη την εποχή κατέστειλε μεγάλη εργατική κινητοποίηση. Βεβαίως, για το ΚΚΕ, όπως και για άλλα κόμματα της Δυτικής Ευρώπης, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αντίσταση ενάντια στην ξενική φασιστική κατοχή το κύριο είναι πως εξαιτίας αυτής της κατεύθυνσης «δεν μπόρεσαν να συνδέσουν τον ένοπλο αντιφασιστικό-απελευθερωτικό αγώνα με τον αγώνα για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, ούτε η αυτοδιάλυση της ΚΔ συνέβαλε σ’ αυτήν την κατεύθυνση»7.

Επιπλέον, σύγχυση προκάλεσε και «ο πολιτικός διαχωρισμός των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών της περιόδου εκείνης σε επιθετικές, στις οποίες κατατάσσονταν οι φασιστικές και σε αμυντικές, στις οποίες κατατάσσονταν οι αστικοδημοκρατικές δυνάμεις. (…) Αντίστοιχα, ο διαχωρισμός των ιμπεριαλιστικών κέντρων σε φιλειρηνικά και φιλοπόλεμα συσκότιζε τον πραγματικό ένοχο για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την άνοδο του φασισμού, το μονοπωλιακό καπιταλισμό»8.

Σήμερα αναπτύσσονται αστικές κι επιζήμιες απόψεις, όπως αυτή περί «εξαγώγιμου φασισμού», που αποδίδει το χαρακτηρισμό «φασιστικές» σε ορισμένες από τις ισχυρότερες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (ΗΠΑ, ΕΕ), προκαλώντας νέα συσκότιση, τόσο για την αιτία γέννησης και ισχυροποίησης του φασιστικού ρεύματος, που βρίσκεται στον ίδιο το μονοπωλιακό καπιταλισμό και στο εσωτερικό της κάθε χώρας, όσο και για τις αιτίες του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Οι εκκλήσεις για να διαμορφώσουμε «αντιφασιστικά μέτωπα» σε αταξική κατεύθυνση, δηλαδή σε συμμαχίες χωρίς κοινωνικοταξικά κριτήρια, και να ταχτούμε με τα δήθεν «αντιφασιστικά κράτη» επιδιώκει να οδηγήσει τους κομμουνιστές να στηρίξουν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, να επιλέξουν «ληστή», να πολεμήσουν κάτω από «ξένη σημαία», και πρέπει να απορριφθούν!

 

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ

Κάποια άλλα κόμματα θεωρούν, και σωστά, πως η πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία είναι μέρος μιας γενικότερης σύγκρουσης ανάμεσα στις δυνάμεις του ευρωατλαντισμού και στην Κίνα. Η εκτίμηση αυτή είναι σωστή, μονάχα που ορισμένοι, από τη στιγμή που δεν έχουν βγάλει συμπεράσματα από την ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, εξακολουθούν να θεωρούν την Κίνα «σοσιαλιστική χώρα» ή «χώρα που οικοδομεί το σοσιαλισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά». Στη βάση αυτή αναπαράγουν σχήματα του παρελθόντος, όπως ο λεγόμενος «Ψυχρός Πόλεμος» ή η αντιπαράθεση δύο κοινωνικoπολιτικών σχηματισμών, του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Μονάχα που από αυτά τα κόμματα διαφεύγει το γεγονός πως το κοινωνικό-οικονομικό και πολιτικό σύστημα μιας χώρας δεν εξαρτάται από το πώς ονομάζεται το κυβερνών κόμμα και από τις διακηρύξεις, αλλά από την ταξική φύση του. Η παραβίαση των αρχών σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ και η κατάληξή της θα έπρεπε να είχε διδάξει όλα τα ΚΚ. Σήμερα στην Κίνα κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, η εργατική δύναμη είναι εμπόρευμα, οι κοινωνικές ανάγκες έχουν εμπορευματοποιηθεί, όπως συμβαίνει και στον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο. Εκατομμύρια άνθρωποι είναι καταδικασμένοι στη φτώχεια, όταν η Κίνα είναι 1η στον κόσμο σε δισεκατομμυριούχους. Ξεκινώντας από το 2012 και μέχρι σήμερα, σταθερά πάνω από το 60% του ΑΕΠ της Κίνας παράγεται από τον ιδιωτικό τομέα.9 Το κινεζικό κράτος έχει διαμορφώσει ένα πλήρες «οπλοστάσιο» ενίσχυσης των Κινέζων καπιταλιστών, που περιλαμβάνει μέτρα ανάλογα με αυτά που ισχύουν και στον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο. Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου τυχαίο πως το 2020, μέσα στις συνθήκες της συνεχιζόμενης καπιταλιστικής κρίσης, που η πανδημία έχει επιδράσει ως καταλύτης, οι Κινέζοι δισεκατομμυριούχοι έφτασαν τους 799, ξεπερνώντας για πρώτη φορά σε αριθμό τις ΗΠΑ, που είχαν 626. Στη διάθεση των ισχυρότερων Κινέζων καπιταλιστών βρίσκονται κολοσσιαίοι όμιλοι ηλεκτρονικού εμπορίου, τράπεζες, εργοστάσια, ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, κινηματογράφοι, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εταιρίες κινητών τηλεφώνων κ.ο.κ.10 Την ίδια ώρα, δεκάδες εκατομμύρια περιφερόμενοι εσωτερικοί μετανάστες (υπολογίζονται σε 290 εκατομμύρια), που ασχολούνται σε προσωρινές θέσεις εργασίας και μπορεί να μένουν άνεργοι, δε μετριούνται στις επίσημες στατιστικές και μπορεί να φτάνουν και έως το 30% του εργατικού δυναμικού της χώρας.11 Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι είναι αποκλεισμένοι από σύγχρονες κοινωνικές υπηρεσίες, όπως είναι η τεχνική και ανώτερη εκπαίδευση, οι υγειονομικές παροχές, εξαιτίας της εμπορευματοποίησής τους και δεδομένου πως τα εισοδήματά τους είναι ιδιαίτερα χαμηλά.12

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, που παρατηρούμε το τελευταίο διάστημα με τις κατεδαφίσεις στην Κίνα ολόκληρων νεόκτιστων πολυκατοικιών (πάνω από 3 δισεκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, όπου θα μπορούσαν να στεγαστούν 75 εκατομμύρια άνθρωποι), σε μια προσπάθεια των μονοπωλίων του συγκεκριμένου τομέα να περιορίσουν τις συνέπειες της λεγόμενης «φούσκας» των ακινήτων.13 Και αυτό, όταν δεκάδες εκατομμύρια φτωχοί άνθρωποι είναι άστεγοι, που υπολογίζονται σε πάνω από 200 εκατομμύρια, εξαιτίας του κύματος της αστυφιλίας.

Κι επειδή κάποιοι συγκρίνουν με τη ΝΕΠ, πρέπει να υπογραμμίσουμε πως δεν υπάρχει καμιά σύγκριση της ΝΕΠ με τη σημερινή κατάσταση στην Κίνα, όπως, π.χ., η χρονική διάρκεια ή το ότι η ΝΕΠ είχε το χαρακτήρα της «υποχώρησης», όπως πολλές φορές υπογράμμισε ο Λένιν14, και δεν ιδεολογικοποιήθηκε ως στοιχείο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όπως γίνεται με την επικράτηση των καπιταλιστικών σχέσεων στην Κίνα, με το ιδεολόγημα του «σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά». Επιπλέον, την περίοδο της ΝΕΠ στους επιχειρηματίες όχι μόνο δεν επιτρεπόταν να είναι μέλη του Κόμματος των Μπολσεβίκων, αλλά στη βάση και των δύο Σοβιετικών Συνταγμάτων (1918 και 1925) που ψηφίστηκαν εκείνη την περίοδο υπήρξε γι’ αυτούς στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων, σε αντίθεση με τη σημερινή Κίνα, όπου δεκάδες επιχειρηματίες καταλαμβάνουν θέσεις στο κοινοβούλιο και στο ΚΚ.

Σήμερα η εξουσία στην Κίνα είναι και εκφράζει τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Η παγκόσμια σύγκρουση, λοιπόν, δεν είναι ανάμεσα στις δυνάμεις του καπιταλισμού και σοσιαλισμού, αλλά ανάμεσα σε δυνάμεις του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου, που διαγκωνίζονται μεταξύ τους για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Αυτό, δυστυχώς, δεν μπορεί να συνειδητοποιηθεί εύκολα αν δεν έχουμε εξάγει συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και την ανατροπή της στην ΕΣΣΔ, και εξακολουθούμε να είμαστε προσκολλημένοι σε απόψεις πως η αγορά συνδυάζεται με το σοσιαλισμό. Παραμένει σε πολλά κόμματα η λαθεμένη θεωρητική προσέγγιση ότι ο νόμος της αξίας είναι νόμος κίνησης του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής στην πρώτη (σοσιαλιστική) βαθμίδα του, προσέγγιση που κυριάρχησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 στην EΣΣΔ και στο μεγαλύτερο μέρος των KK. H θέση αυτή ισχυροποιήθηκε, λόγω της διατήρησης των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων, κατά το σχεδιασμένο πέρασμα από την ατομική παραγωγή στη συνεταιριστική. Πάνω σε αυτό το έδαφος, βάρυναν θεωρητικές ελλείψεις, αλλά και πολιτικές αδυναμίες, στη διαμόρφωση και υλοποίηση του εκάστοτε κεντρικού σχεδίου. Και βέβαια, όπως ήδη σημειώσαμε στις τελευταίες δεκαετίες ύπαρξης της ΕΣΣΔ, η οπορτουνιστική πολιτική αποδυνάμωσε παραπέρα τον κεντρικό σχεδιασμό, διάβρωσε την κοινωνική ιδιοκτησία, άνδρωσε τις δυνάμεις της αντεπανάστασης.

Στη διαπάλη που πραγματοποιήθηκε μέσα στο ΚΚΣΕ, οι σωστές κατά βάση θέσεις και κατευθύνσεις του Στάλιν και των «αντι-αγοραίων» οικονομολόγων και στελεχών του KK δεν μπόρεσαν να οδηγήσουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης θεωρητικής επεξεργασίας και αντίστοιχης πολιτικής γραμμής, ικανής να αντιμετωπίσει τις αγοραίες θεωρητικές θέσεις και πολιτικές επιλογές που ενισχύονταν και τελικά επικράτησαν.

Σε θεωρητικό επίπεδο κυριάρχησαν οι θεωρίες της «σοσιαλιστικής εμπορευματικής παραγωγής» ή «του σοσιαλισμού με αγορά», η αποδοχή του νόμου της αξίας ως νόμου του σοσιαλιστικού (ανώριμου κομμουνιστικού) τρόπου παραγωγής που λειτουργεί και στη φάση της σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Αυτές οι θεωρίες αποτέλεσαν τη βάση διαμόρφωσης της οικονομικής πολιτικής, που οδήγησαν στην αντεπαναστατική ανατροπή.

Όμως, η αντεπαναστατική εξέλιξη και η ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ δεν αποδεικνύει την ανωτερότητα της αγοράς σε σχέση με τον κεντρικό σχεδιασμό. Το αντίθετο! Ήρθε ως συνέπεια της παραβίασης των νομοτελειών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ήταν αποτέλεσμα υποχώρησης από την προσπάθεια για παραπέρα επέκταση και εμβάθυνση των σοσιαλιστικών –ανώριμων κομμουνιστικών– σχέσεων παραγωγής, για την πλήρη κυριαρχία τους. Ούτε έχουν βάση οι προσεγγίσεις που προσπαθούν να αποδείξουν την ανωτερότητα της αγοράς σε σχέση με τον κεντρικό σχεδιασμό με ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Και αυτό, γιατί σε αυτήν ποτέ δεν εφαρμόστηκε ο επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας της, ενώ η σημερινή ραγδαία καπιταλιστικοποίησή της έχει «φορτώσει» στο λαό την εκμετάλλευση και όλα τα κοινωνικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν και οι υπόλοιπες καπιταλιστικές κοινωνίες. Και όπως έλεγε ο Τσε, «δεν υπάρχει κανένας άλλος ορισμός του σοσιαλισμού πλην της κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο»15.

 

Σύντροφοι.

Στην Ελλάδα το ΚΚΕ πρωτοστατεί στην πάλη ενάντια στις αντιλαϊκές ενώσεις, το ΝΑΤΟ, την ΕΕ, ενάντια στη στρατηγική συμμαχία της αστικής τάξης και των κομμάτων της με τις ΗΠΑ, ενάντια στις αμερικανοΝΑΤΟϊκές βάσεις, ενάντια στις αντιλαϊκές πολιτικές των κυβερνήσεων, νεοφιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατικών, που διαδοχικά κυβέρνησαν τα τελευταία χρόνια. Επιδιώκουμε η πάλη του λαού να πάρει αντιμονονοπωλική-αντικαπιταλιστική κατεύθυνση, να συσπειρώσει νέες δυνάμεις, για να ανατραπούν οι αρνητικοί συσχετισμοί, ν’ ανοίξει ο δρόμος του σοσιαλισμού.

Ταυτόχρονα θεωρούμε πως και το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα είναι ανάγκη να αντλήσει συμπεράσματα από την προσωρινή ήττα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, για να βρει τον επαναστατικό «βηματισμό» του και να μπορέσει να ανταπεξέλθει στα σύγχρονα καθήκοντα που μπαίνουν μπροστά του. Για το λόγο αυτό, το ΚΚΕ πήρε την πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση των ετήσιων Διεθνών Συναντήσεων Κομμουνιστικών κι Εργατικών Κομμάτων, προχώρησε με τη συγκρότηση και άλλων μορφών πολυμερούς συνεργασίας των ΚΚ, όπως είναι η Διεθνής Κομμουνιστική Επιθεώρηση, στην οποία συμμετέχουμε μαζί με το ΚΚ Βενεζουέλας, καθώς και της Ευρωπαϊκής Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας. Θεωρούμε πως σήμερα μπορεί ν’ ανοίξει η αναγκαία συζήτηση που θα προωθήσει το στόχο της διαμόρφωσης μιας ενιαίας επαναστατικής στρατηγικής, που θα συμβάλει στην επαναστατική ανασυγκρότηση του ΔΚΚ.

 


ΣημειώσειςΣημειώσεις

* Γραπτή Τοποθέτηση του ΚΚΕ, από τον Ελισαίο Βαγενά, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνο του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων, στο 3ο Διεθνές Ιδεολογικό Σεμινάριο που διοργάνωσε το ΚΚ Βενεζουέλας, στις 2.11.2022, στο Καράκας, για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της ΕΣΣΔ.

  1. Ομιλία του Φιντέλ Κάστρο στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, 17 Νοέμβρη 2005, http://www.fidelcastro.cu/ru/print/1074
  2. Πρόγραμμα του ΚΚΕ, 2013.
  3. Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, «Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ. Η αντίληψη του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό», Αθήνα, 18-22 Φλεβάρη 2009.
  4. Β. Ι. Λένιν, «Για το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», Άπαντα, τόμ. 26, σελ. 362-363, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
  5. Γ. Μαρίνος, «Οι ιμπεριαλιστές τη Γη ξαναμοιράζουν, με των λαών το αίμα τα σύνορα αλλάζουν», Ριζοσπάστης, 5-6.3.2022.
  6. Γ. Μαρίνος, «Η ταξική πάλη δε σπιλώνεται, ήταν και θα παραμείνει “κινητήρας” της κοινωνικής εξέλιξης», Ριζοσπάστης, 22-23.1.2022.
  7. Ελ. Μπέλλου, «Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική επανάσταση-οικοδόμηση στον 20ό αιώνα», ΚΟΜΕΠ, τεύχ. 2/2019.
  8. Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100χρονα της Μεγάλης Οχτωβριανής Επανάστασης, 8.5.2017.
  9. Εφημερίδα Ζενμίν Ζιμπάο (Λαϊκή Ημερησία), http://russian.people.com.cn/n3/2019/0306/c31518-9553049.html
  10. Πηγή: https://www.rbc.ru/finances/26/02/2020/5e5647b49a79470edfc0f58d
  11. Πηγές: https://regnum.ru/news/society/2972959.html, https://www.vedomosti.ru/economics/articles/2020/06/16/832721-kitayu-borba-bednostyu
  12. Τεράστια είναι, π.χ., η αύξηση των ιδιωτικών ιατρικών επιχειρήσεων, που εκμεταλλεύονται την ανάγκη των εργαζόμενων σε σύγχρονες παροχές υγείας. Από το 2005 έως το 2016 ο αριθμός των κρεβατιών στις ιδιωτικές κλινικές αυξήθηκε από το 6% στο 22%. Πηγή: https://carnegie.ru/commentary/81082
  13. «Νέα κτήρια σε πόλεις-φαντάσματα κατεδαφίζονται στην Κίνα επειδή κανείς δεν τα αγοράζει. Η στεγαστική κρίση στην Κίνα έχει εισέλθει σε οξεία φάση», https://www.kp.ru/daily/27437/4639434/
  14. Β. Ι. Λένιν, «9ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ», Άπαντα, τόμ. 44, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, σελ. 310.
  15. Τσε Γκεβάρα, ομιλία στη 2η Αφρο-ασιατική Οικονομική Σύνοδο στην Αλγερία, Αλγέρι, 24 Φλεβάρη 1965