Σύντροφοι και φίλοι.
Είμαστε αντιμέτωποι με σύνθετες εξελίξεις, με προβλήματα μεγάλα που δημιουργούν ένα ασφυκτικό πλαίσιο στη δύσκολη καθημερινότητα για την πλειοψηφία του λαού μας.
Σε αυτές τις συνθήκες επιλέγουμε μαζί με την οργάνωση αντιστάσεων και αγώνων απέναντι στην πολιτική της κυβέρνησης, μαζί με τις αγωνιστικές διεργασίες που στα πανεπιστήμια βάζουν στο στόχαστρό τους τα συνεχόμενα μέτρα της κυβέρνησης:
Να ανοίξουμε τη συζήτηση πάνω στην πρότασή μας: Για το πανεπιστήμιο που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και δυνατότητες της εποχής μας.
Το αστικό πολιτικό σύστημα εδώ και 20 χρόνια προωθεί αλλαγές στο περιεχόμενο, τις δομές, τις λειτουργίες του πανεπιστημίου, με στόχο την εμπορευματοποίηση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και της έρευνας, την υποταγή του πανεπιστημίου και της επιστήμης συνολικά στους νόμους της αγοράς και στις ανάγκες της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Είχαμε δυστυχώς την ευκαιρία να δούμε τι σημαίνει αυτό, από τον τρόπο διαχείρισης της πανδημίας: Η επιστήμη εργαλειοποιήθηκε για να στηρίξει κυβερνητικές πολιτικές, με ευθύνη και των επιστημόνων που συμμετείχαν στην επιτροπή.
Η εκπαιδευτική πολιτική των τελευταίων 2 δεκαετιών χαράσσεται και υλοποιείται μέσα από διάφορες διαδρομές. Ντύνεται με διάφορα ιδεολογήματα και διαφημιστικά σλόγκαν (εξορθολογισμός, αναβάθμιση, εξωστρέφεια), αλλά με προσήλωση στις στρατηγικές επιλογές του κεφαλαίου, όπως αποτυπώνονται στα επίσημα έγγραφα της ΕΕ και βρίσκονται στον πυρήνα της πολιτικής όλων των κυβερνήσεων στην Ελλάδα, με συγκεκριμένα και απτά αρνητικά αποτελέσματα που βιώνουν εδώ και χρόνια οι νέες και οι νέοι της χώρας.
Η πολιτική των αστικών κυβερνήσεων στα πανεπιστήμια δουλεύει σταθερά πάνω σε στρατηγικές επιλογές που ήδη έχουν παράξει αποτελέσματα.
Ποιες είναι αυτές οι στρατηγικές επιλογές;
- Είναι η επιτάχυνση της αναπαραγωγής και ανακύκλωσης εργατικού δυναμικού σύμφωνα με τους ρυθμούς και τις ανάγκες της αγοράς (πιο «εύκολα» πτυχία, δεξιότητες, «μάθηση για τη μάθηση» και εκπαίδευση στο χώρο εργασίας).
- Είναι η κατηγοριοποίηση και διάσπαση εργαζόμενων, ευελιξία, κινητικότητα και ανασφάλεια στην εργασία (πτυχία πολλών ταχυτήτων, πλαίσια επαγγελματικών προσόντων αντί δικαιωμάτων).
- Είναι η θεσμική, στενή, συστηματική συνεργασία πανεπιστημίων με επιχειρήσεις για αποτελεσματικότερη εμπορευματοποίηση εκπαιδευτικών και ερευνητικών προϊόντων.
- Είναι η ιδεολογική ευθυγράμμιση καθηγητών, ερευνητών, φοιτητών κι εργαζόμενων, μέσα από ένα συνολικό πλέγμα προγραμμάτων, ερευνητικών κατευθύνσεων και φυσικά προγραμμάτων σπουδών, αλλά και με αξιοποίηση των μηχανισμών της αξιολόγησης και της πιστοποίησης.
Αυτές οι στρατηγικές επιλογές προωθήθηκαν και προωθούνται όλα αυτά τα χρόνια, μέσω νόμων που θεσμοποιούν και δημιουργούν το έδαφος για παραπέρα αλλαγές, που είναι πολλές φορές αθόρυβες, στο επίπεδο του κάθε πανεπιστημίου, του κάθε τμήματος.
Με βάση αυτές επιταχύνθηκε ή υλοποιήθηκε:
- Η αποσύνδεση πτυχίου-επαγγέλματος. Το ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο προσόντων, οι δεξιότητες και το κυνήγι πιστοποιητικών, η δήθεν «ελάφρυνση» των προγραμμάτων σπουδών από μαθήματα υποδομής ή ειδικότητας για να επιταχυνθεί ο ρυθμός αποφοίτησης ή να προσαρμοστούν τα προγράμματα σπουδών σε πρόσκαιρες επιταγές της αγοράς (βλ. συζήτηση περί αναντιστοιχίας δεξιοτήτων).
- Η ενίσχυση της κατηγοριοποίησης μεταξύ ιδρυμάτων, αποφοίτων, πτυχίων, τμημάτων, διδασκόντων, ερευνητών, και ένταση της αναρχίας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση μέσα από τις πολλές κατηγορίες ομοειδών πτυχίων: Πανεπιστήμια, ΤΕΙ σε όλες τους τις φάσεις (παλιά, ανωτατοποιημένα, πανεπιστημιοποιημένα), κολέγια, πανσπερμία μεταπτυχιακών τίτλων. Σε αυτό το έδαφος γίνεται η ενσωμάτωση των διάφορων οδηγιών της ΕΕ για την αναγνώριση των ιδιωτικών κολεγίων, ή η πρόσφατη υπονόμευση των πτυχίων των σχολών Φυσικής Αγωγής, που δίνει τη δυνατότητα σε εκπαιδευτές να παίρνουν τη θέση των πτυχιούχων.
- Η ενίσχυση της ιδιωτικοποίησης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με επιβολή διδάκτρων. Προηγήθηκε η εισαγωγή διδάκτρων στα μεταπτυχιακά των ξένων πανεπιστημίων που πρόσφεραν, π.χ., τα παλιά ΤΕΙ πριν τους δοθεί η άδεια να οργανώνουν τα δικά τους, μετά στα «εγχώρια» μεταπτυχιακά και, στη συνέχεια, στα προπτυχιακά με τα ξενόγλωσσα. Μάλιστα, αυτό που ξεκίνησε ο ΣΥΡΙΖΑ «πιλοτικά» τώρα αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης και χρηματοδότησης από την ΕΘΑΑΕ (Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης)!
- Η ίδρυση Κέντρων Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) για απόκτηση και πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων. Ιδρύθηκαν προ δύο δεκαετιών για να «λύσουν» υποτίθεται θέματα επανακατάρτισης, π.χ., πιστοποιήσεις δημόσιων υπαλλήλων στη χρήση Η/Υ. Σήμερα καλύπτουν μια τεράστια γκάμα ειδικοτήτων και την κοινωνική ανάγκη για απόκτηση νέων γνώσεων ακόμα και για χόμπι, αποτελούν βασική πηγή εσόδων για τα πανεπιστήμια και κριτήριο αξιολόγησης. Δεν υποτιμάμε την ανάγκη επανακατάρτισης του εργατικού κι επιστημονικού δυναμικού η οποία προκύπτει από τις επιστημονικές και τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αλλά είμαστε αντίθετοι με τη χρησιμοποίηση της διά βίου μάθησης για προσπορισμό εσόδων μέσα από τη διαχείριση της ανεργίας, ενός φαινομένου σύμφυτου με τον καπιταλισμό, και την ανακύκλωση ανέργων με δικά τους έξοδα μάλιστα!
- Η ιδιωτική χρηματοδότηση έρευνας και η πώληση ερευνητικών προϊόντων: Ινστιτούτα, πατέντες, νεοφυείς, τεχνοβλαστοί, και φυσικά οι ΕΛΚΕ (Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Έρευνας).
- Η παραπέρα ενίσχυση της επιχειρηματικής δράσης των πανεπιστημίων μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων (μεταπτυχιακά - ξενόγλωσσα - πιστοποιήσεις), μέσω της έρευνας, μέσω της αξιοποίησης της μεγάλης ακίνητης περιουσίας.
- Η ενίσχυση συνολικά της διοίκησης και λειτουργίας των ΑΕΙ με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια, στη λογική του management μεγάλου μονοπωλιακού ομίλου. Παράδοση πολλών λειτουργιών σε εργολάβους (σίτιση, φύλαξη, καθαριότητα, εργασίες συντήρησης κλπ.) με σημαντική υποβάθμιση των προσφερόμενων υπηρεσιών. Εδώ εντάσσονται και οι προσπάθειες αλλαγής στο μοντέλο διοίκησης, π.χ., νόμος Διαμαντοπούλου και η συζήτηση που έχει ανοίξει γύρω από το νέο νόμο, ή η εισαγωγή του θεσμού του γενικού γραμματέα, του συμβούλου, του μάνατζερ.
- Η εισαγωγή κουλτούρας «επιχειρηματικότητας»: Επιμονή στην εισαγωγή μαθημάτων επιχειρηματικότητας, εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον, με στοχευμένη χρηματοδότηση, την ίδια στιγμή που βγαίνουν από τα προγράμματα σπουδών σοβαρά και χρήσιμα μαθήματα. Αυτό που έμοιαζε με ανέκδοτο στην αρχή, τώρα γίνεται κατεύθυνση σπουδών σε ορισμένα προγράμματα, οργανώνονται συνέδρια, διαγωνισμοί κλπ. Διαφοροποίηση μεταξύ καθηγητών μέσα από τις αμοιβές από προγράμματα, αλλά και της αξιολόγησης της σταδιοδρομίας τους με κριτήριο το «πόσα φέρνουν» στο ίδρυμα. Ανάδυση του καθηγητή-μάνατζερ- επιχειρηματία.
- Η αξιολόγηση των ιδρυμάτων και πιστοποίηση ΠΣ με τα κριτήρια της καπιταλιστικής αγοράς. Αξιοποίηση της αξιολόγησης και της πιστοποίησης για τη «ρύθμιση» της αγοράς, αλλά και την ιδεολογική ευθυγράμμιση των διδασκόντων και των ερευνητών.
Σήμερα λοιπόν έχουμε την πείρα για να αναδείξουμε τη μεγάλη εικόνα. Αυτή των αλλεπάλληλων νόμων των κυβερνήσεων, που η μία μετά από την άλλη παίρνουν τη σκυτάλη και συνεχίζουν στην ίδια ρότα.
Το 2007 είχαμε τον περίφημο νόμο-πλαίσιο του 2007 επί κυβέρνησης ΝΔ (περιορισμός έννοιας πανεπιστημιακού ασύλου, αξιολόγηση, μάνατζερ, προγραμματικές συμφωνίες με επιχειρήσεις κ.ά.). Το 2011 είχαμε το νόμο-πλαίσιο του 2011 επί ΠΑΣΟΚ (ανώτατο όριο φοίτησης, πανεπιστημιακό άσυλο, μονοετή-διετή προγράμματα σπουδών, Συμβούλια Ιδρύματος κ.ά.). Το 2013 είχαμε το σχέδιο «Αθηνά» επί κυβέρνησης ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - ΔΗΜΑΡ και την ανασυγκρότηση του ακαδημαϊκού χάρτη. Το 2017 ο ΣΥΡΙΖΑ φέρνει νέες συγχωνεύσεις τμημάτων και νέα αναδιάταξη των πανεπιστημίων, προωθεί την επιτάχυνση των διαδικασιών αναγνώρισης πτυχίων κολεγίων, την ίδρυση προπτυχιακών ξενόγλωσσων με δίδακτρα, τη γενίκευση διδάκτρων στα μεταπτυχιακά. Τέλος, το 2019 επί ΝΔ καταργείται πλήρως το άσυλο, ψηφίζεται το όριο φοίτησης στο ν+2, προωθούνται νέες ρυθμίσεις ισοτίμησης των κολεγίων, η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής κ.ά.
Μάλιστα, εδώ έχει αξία να δούμε και τη σχέση ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς νόμους και το υπόλοιπο νομοθετικό έργο των κυβερνήσεων κάθε φορά. Τα τελευταία χρόνια, για παράδειγμα, εκτός από το νόμο Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη είχαμε και τους νόμους για την περιστολή του δικαιώματος της απεργίας και για τις συγκεντρώσεις, είχαμε το νόμο Χατζηδάκη για την κατάργηση του 8ώρου και τους άλλους αντεργατικούς νόμους, είχαμε τους διάφορους αναπτυξιακούς νόμους που κουμπώνουν με την ανασυγκρότηση του χάρτη, την επιχειρηματικότητα και την εμπορευματοποίηση της έρευνας. Αποδεικνύεται λοιπόν ότι η επιτάχυνση των αλλαγών στα πανεπιστήμια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το χτύπημα εργασιακών δικαιωμάτων, με την ένταση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, με τη δημιουργία ενός ακόμα πιο σφιχτού κατασταλτικού πλαισίου, μέσα κι έξω από τα πανεπιστήμια, με στόχαστρο στο εργατικό-λαϊκό κίνημα, στους νέους και τις νέες που αγωνίζονται.