Ο μεγάλος ασθενής δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Το αποκρουστικό πρόσωπο του καπιταλισμού που σαπίζει προβάλλει στα μάτια των λαών σε όλα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Το μακιγιάζ της αστικής προπαγάνδας το έχει βελτιώσει, αλλά δεν μπορεί να κάνει θαύματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η πραγματικότητα των μισθών πείνας, της φτώχειας, της αυξημένης ανεργίας, της αδυναμίας των δημόσιων συστημάτων υγείας δε θα αποτελέσει «μια σύντομη παρένθεση».
Η νέα, βαθιά διεθνής οικονομική κρίση, που εκδηλώθηκε με σχετικό συγχρονισμό σε ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνία, ανησυχεί σοβαρά τα αστικά επιτελεία και τα υποχρεώνει να αναπροσαρμόσουν την πολιτική τους.
Πριν τρία χρόνια η ηγεσία της ΕΕ διαβεβαίωνε τους λαούς των κρατών-μελών της ότι έχει μπει σε τροχιά σταθερής οικονομικής ανάπτυξης που θα συνοδεύεται από τη δημιουργία εκατομμυρίων νέων θέσεων καλοπληρωμένης απασχόλησης, χάρη στην υλοποίηση των μέτρων και των αναδιαρθρώσεων που εφαρμόστηκαν μετά από την κρίση του 2008-2009.
Στα τέλη του 2017, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ περιέγραφε την αυξανόμενη οικονομική και πολιτική δυναμική της ΕΕ ως «Ευρωπαϊκή Άνοιξη» κι έθετε το στόχο να καταστεί η ΕΕ ο πιο ισχυρός παγκόσμιος παράγοντας.1
Σήμερα, όλες οι σοβαρές αστικές αναλύσεις συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση του καπιταλισμού, που συνοδεύεται από κλιμάκωση της επίθεσης στους μισθούς και στα εργατικά δικαιώματα, επιδείνωση της κατάστασης των αυτοαπασχολούμενων.
Το ΚΚΕ προειδοποίησε και ανέδειξε έγκαιρα το 2019 την επιβράδυνση της καπιταλιστικής οικονομίας και την επερχόμενη νέα καπιταλιστική οικονομική κρίση, με Αποφάσεις της ΚΕ και σχετική αρθρογραφία.
Η πίεση των εξελίξεων υποχρεώνει τις κυβερνήσεις σε αλλαγές στο περιεχόμενο της αστικής διαχείρισης, που συνοδεύονται φυσικά με ένα νέο, απατηλό προπαγανδιστικό αφήγημα. Βασικά στοιχεία της νέας αστικής πολιτικής κι «επικοινωνιακής» επίθεσης είναι:
α) Η ανάδειξη των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού ως της βασικής αιτίας εκδήλωσης της οικονομικής κρίσης. Πρόκειται, όπως θα δούμε στη συνέχεια, για προσπάθεια συγκάλυψης του χαρακτήρα της κρίσης, ως κρίσης υπερυσσώρευσης κεφαλαίου το οποίο δεν μπορεί να επενδυθεί, να ανακεφαλαιοποιηθεί με ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους.
β) Προβάλλεται ως «προοδευτική στροφή» η επιλογή των κυβερνήσεων των κρατών της ΕΕ να προχωρήσουν σε μεγάλη κρατική παρέμβαση για να στηρίξουν την ανάκαμψη της καπιταλιστικής οικονομίας, να ακολουθήσουν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική (αύξηση κρατικών δαπανών και ανοχή στην αύξηση του κρατικού χρέους) και χαλαρή νομισματική πολιτική (χαμηλά έως μηδενικά επιτόκια και αύξηση της προσφοράς χρήματος, της ρευστότητας). Προβάλλεται τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ ότι η «νέα πράσινη κοινωνική συμφωνία» («Πράσινο New Deal»), η μεγάλη κρατική ενίσχυση των επενδύσεων στους τομείς της «πράσινης και της ψηφιακής οικονομίας» θα διασφαλίσει τη γρήγορη, σταθερή και κοινωνικά δίκαιη επιστροφή στον «παράδεισο» της καπιταλιστικής ανάπτυξης.
γ) Θεωρητικά ενοχοποιείται κυρίως από τη σοσιαλδημοκρατία ως αιτία της κρίσης η «νεοφιλελεύθερη διαχείριση» και προβάλλεται ως σωτήρια λύση η υιοθέτηση πλευρών της κεϊνσιανής αστικής διαχείρισης, που μπορούν τάχα να αμβλύνουν μακροπρόθεσμα τις αρνητικές κοινωνικές συνέπειες της «ανεξέλεγκτης δράσης» της καπιταλιστικής αγοράς.
δ) Παρουσιάζεται ο συμβιβασμός της τελευταίας Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για τη συγκρότηση του δήθεν «Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης» ως έμπρακτη απόδειξη της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, ως μεγάλη ευκαιρία για οικονομικά ασθενέστερα κράτη όπως η Ελλάδα και ως επιβεβαίωση των μεγάλων δυνατοτήτων συμβιβασμού των ενδοαστικών αντιθέσεων που διαθέτει ακόμα η ΕΕ.
ε) Τέλος, προβάλλεται ως ελπιδοφόρα προοπτική για τους λαούς το άνοιγμα του δρόμου για την εμβάθυνση της ενοποίησης και τελικά την ομοσπονδιοποίηση της ΕΕ. Η απόφαση της ΕΕ να προχωρήσει για πρώτη φορά σε κοινό δανεισμό για να χορηγήσει επιδοτήσεις εκτός από δάνεια σε κράτη-μέλη εμφανίζεται ως βήμα προόδου.
Στην πραγματικότητα οι αστικές κυβερνήσεις γνωρίζουν ότι δεν έχουν άλλο δρόμο από την κλιμάκωση της επίθεσης για να αυξηθεί ο βαθμός εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης. Ακόμα και τα όποια προσωρινά μέτρα συγκράτησης της πτώσης του λαϊκού εισοδήματος γρήγορα θα ανατραπούν, καθώς οξύνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα και μεγαλώνει η απαίτηση του κεφαλαίου για σχετικά φθηνότερη εργατική δύναμη.
Οι αστικές κυβερνήσεις γνωρίζουν επίσης τη μεγάλη δυσκολία μιας ελεγχόμενης σημαντικής απαξίωσης του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου, που θα διασφάλιζε μια μακροπρόθεσμη ώθηση στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Οι όποιες νέες επενδύσεις στους τομείς της «πράσινης» και της ψηφιακής οικονομίας και η κρατική στήριξη «προβληματικών» ομίλων αποτελούν συγκυριακή διέξοδο, με αναμενόμενη κατάληξη μια επόμενη, βαθιά διεθνή κρίση.
Οι κυβερνήσεις γνωρίζουν ότι έχουν κάθε λόγο να φοβούνται για πιθανά ρήγματα που μπορούν να δημιουργηθούν στις λαϊκές συνειδήσεις στο έδαφος της δυσαρέσκειας λόγω των σημερινών εξελίξεων.
Γι’ αυτό προετοιμάζονται αναβαθμίζοντας και τα μέτρα καταστολής (π.χ. ο πρόσφατος νόμος στην Ελλάδα για τον περιορισμό των διαδηλώσεων και τη στοχοποίηση του ριζοσπαστισμού, σύμφωνα με τις κοινοτικές κατευθύνσεις).
Παράλληλα, η ανισόμετρη εκδήλωση της κρίσης και των συνεπειών της αλλάζει τους συσχετισμούς και οξύνει τις αντιθέσεις τόσο ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες όσο και στο εσωτερικό της ΕΕ και ιδιαίτερα της Ευρωζώνης.
Δυναμώνει η προσπάθεια των ΗΠΑ να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία τους σε σχέση με την Κίνα στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Οξύνεται η διαπάλη για τον έλεγχο αγορών, ενεργειακών πηγών και θαλάσσιων δρόμων μεταφοράς από την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τη θάλασσα της Νότιας Κίνας. Δυναμώνουν κι επεκτείνονται οι εστίες κινδύνου ενός ευρύτερου ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Στην Ευρωζώνη, παρά τον προσωρινό συμβιβασμό, αυξάνονται αντικειμενικά οι αποκλίσεις συμφερόντων και ο ανταγωνισμός μεταξύ των αστικών τάξεων στο εσωτερικό της.
Σε τελευταία ανάλυση, η «νέα κανονικότητα» δε θα είναι άλλη από την ενίσχυση της τάσης σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης της εργατικής τάξης, αύξησης της μόνιμης μακροχρόνιας ανεργίας κι ενίσχυσης του κινδύνου ιμπεριαλιστικών πολεμικών αναμετρήσεων.
Το σύνολο των εξελίξεων αποκαλύπτει το αποκρουστικό πρόσωπο της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, την όξυνση της βασικής αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.
Στο έδαφος της βαθιάς κρίσης, των οξυμένων λαϊκών προβλημάτων, αυξάνονται σήμερα οι δυνατότητες να ξεδιπλώσουμε μια μεγάλης έκτασης ιδεολογική και πολιτική αντεπίθεση. Να φωτίσουμε τεκμηριωμένα την αιτία και το αναπόφευκτο της περιοδικής εκδήλωσης της καπιταλιστικής κρίσης. Να αποδείξουμε συγκεκριμένα ότι οι όποιες αλλαγές της αστικής διαχείρισης που υπαγορεύονται από τις εκάστοτε προτεραιότητες της αστικής εξουσίας δεν μπορούν να διασφαλίσουν τη λαϊκή ευημερία. Να αναδείξουμε πειστικά ότι ο καπιταλισμός και η ΕΕ δεν εξανθρωπίζονται και ότι υπάρχει άλλος δρόμος, ο σοσιαλισμός, για την Ελλάδα και την Ευρώπη συνολικά.
Τα θέματα που αναλύονται στο παρόν άρθρο έχουν στόχο να συμβάλουν σ’ αυτήν την κατεύθυνση της ολοκληρωμένης και τεκμηριωμένης αντιπαράθεσης με την αστική στρατηγική.