Η σημερινή ταινία αναφέρεται κυρίως στα τελευταία γεγονότα που οδήγησαν στη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης (25-26.10.1917), με την κήρυξη και πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης των επαναστατών εργατών, στρατιωτών και ναυτών του Στόλου της Βαλτικής, στην Πετρούπολη και στη Μόσχα. Κλείνει με τη νικηφόρα εμβληματική είσοδο των επαναστατών στα Χειμερινά Ανάκτορα της Πετρούπολης με σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ».
Θα περίμενε κανείς τέτοιες μέρες, ώρες, που η ένοπλη αναμέτρηση ανάμεσα στην αστική τάξη και στην εργατική τάξη ήταν σε ημερήσια διάταξη, ο ταξικός εμφύλιος ανάμεσα στην Προσωρινή Κυβέρνηση Κέρενσκι και στα Σοβιέτ υπό την καθοδήγηση του μπολσεβίκου κόμματος, και ενώ μαινόταν ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, ότι στην ταινία θα κυριαρχούσε η αγωνία, αφού κάθε στιγμή ήταν κρίσιμη από μόνη της και η ατμόσφαιρα σίγουρα εκρηκτική. Ο Μιχαήλ Ρομ σκηνοθετεί, τουλάχιστον, τα γεγονότα διαφορετικά: Ο Λένιν, το μπολσεβίκικο κόμμα, οι επαναστάτες κινούνται ήρεμα, τα γεγονότα μοιάζει να εξελίσσονται στη βάση ενός μελετημένου σχεδίου. Αυτοκυριαρχία ακόμα και στην περίπτωση που προέκυψαν απρόβλεπτα ή ως ένα βαθμό απρόβλεπτα ζητήματα, όταν, π.χ., οι Κάμενεφ και Ζινόβιεφ διαφωνώντας με την απόφαση της ΚΕ να κηρυχτεί εξέγερση –στη συγκεκριμένη στιγμή– δημοσιοποίησαν τη διαφωνία τους, όπως και την ημερομηνία της, στην εφημερίδα Νέα Ζωή. Τότε ο Λένιν αναφώνησε, για μία στιγμή μόνο, «προδοσία», «καθάρματα», στη συνέχεια κράτησε την ψυχραιμία του και όλοι δίπλα του, προετοιμασμένοι σαν από καιρό, λύνουν ζητήματα χωρίς πολλά λόγια και αγωνιώδεις οδηγίες.
Η ταινία, έστω και με την περιβάλλουσα ατμόσφαιρα των γεγονότων όπως την έδωσε ο Ρομ, αποδεικνύει ότι το μπολσεβίκικο κόμμα, οι ηγετικές επαναστατικές δυνάμεις ήταν ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά καλά προετοιμασμένες.
Οι Μαρξ και Ένγκελς ξεχώρισαν ως οι μεγαλύτεροι επαναστάτες του παγκόσμιου εργατικού κινήματος του 19ου αιώνα και ο Λένιν ως ο μεγαλύτερος επαναστάτης του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος του 20ού αιώνα. Δε νομίζω ότι υπάρχει κομμουνιστής, κομμουνίστρια, γενικά μαρξιστής-λενινιστής που να μη νιώθει ότι ο Λένιν, όπως και οι Μαρξ και Ένγκελς, ήταν προσωπικότητες σπάνια ιδιοφυείς. Αν εξηγούσαμε την προσφορά τους και του ίδιου του Λένιν στη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης με την ανάδειξη της προσωπικότητάς τους, θα μιμούμασταν τους αστούς ιστορικούς και πολιτικούς που, αναφερόμενοι στην κοινωνική εξέλιξη, στην ιστορία διαδοχής των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, σε μεγάλες καμπές, δίνουν το προβάδισμα στο ρόλο των προσωπικοτήτων, των ηγετών, των αυτοκρατόρων, των βασιλιάδων, των προέδρων, των πρωθυπουργών, γενικά των πολιτικών ηγετών.
Οι Μαρξ και Ένγκελς έζησαν την εποχή των αστικών και αστικοδημοκρατικών επαναστάσεων, στις οποίες σηματοδοτούνταν επίσης και η διαπάλη ανάμεσα στα αστικά μοναρχικά και στα αστικά δημοκρατικά κόμματα. Και οι δυο τους υπογράμμιζαν ότι, αν και στην καθοδήγηση των επαναστάσεων βρισκόταν η αστική τάξη, η εργατική τάξη όφειλε να προτάσσει τα δικά της ιδιαίτερα ταξικά συμφέροντα προβλέποντας ότι, όταν η αστική τάξη πάρει όλη την εξουσία στα χέρια της, τότε η ατσάλινη πυγμή της θα στρεφόταν κατά της εργατικής τάξης· βεβαίως δικαιώθηκαν. Καρπός της συνδυασμένης θεωρητικής δουλειάς και της μαχητικής εργατικής δράσης στις τότε συνθήκες της ταξικής πάλης ήταν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο το 1848 ως το πρώτο πολιτικό πρόγραμμα του μελλοντικού επαναστατικού εργατικού κόμματος και η ίδρυση της Διεθνούς των Εργατών το 1864 που έζησε για 12 χρόνια, στην οποία όμως οι μαρξιστές ήταν μειοψηφία. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η Παρισινή Κομμούνα, που η πείρα της οδήγησε στη βελτίωση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου με την ολοκληρωμένη θέση ότι το αστικό κράτος δε μετασχηματίζεται σε σοσιαλιστικό στα χέρια της νικήτριας εργατικής τάξης. Αυτό πρέπει να τσακιστεί και στη θέση του να ιδρυθεί η νέα εργατική εξουσία.
Ο Λένιν έζησε την εποχή που ο καπιταλισμός περνούσε στο τελευταίο, ανώτατο στάδιό του, το μονοπωλιακό ή ιμπεριαλιστικό όπως επίσης αποκλήθηκε, που σημαδευόταν από τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις, δηλαδή την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Έζησε από κοντά και μέσα στους εργατικούς αγώνες, όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στα καπιταλιστικά κράτη της αναγκαστικής εξορίας. Έτσι, κατανόησε την επιτακτική και άμεση ανάγκη συνειδητής προετοιμασίας για τη σοσιαλιστική επανάσταση, που απαιτούσε, πριν απ’ όλα, την ίδρυση του Κόμματος Νέου Τύπου, του Κομμουνιστικού.
Με βάση το θέμα της ταινίας, αξίζει να σημειώσουμε τη σημασία που έχει για το επαναστατικό κομμουνιστικό κόμμα η κατανόηση των καθηκόντων της τρέχουσας στιγμής, όπως ο Λένιν συνήθιζε να λέει. Εκείνες τις μέρες του Οκτώβρη η τρέχουσα στιγμή ταυτιζόταν με το σχέδιο υλοποίησης της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης και η νίκη της με την καθοδήγηση του μπολσεβίκικου κόμματος.
Αυτήν την τρέχουσα στιγμή αξίζει να την συγκρίνουμε με αυτό που ο Λένιν προσδιόρισε ως καθήκοντα της τρέχουσας στιγμής, κατά τη διάρκεια της 7ης Πανρωσικής Συνδιάσκεψης του Κόμματος, στις 24-29 Απρίλη, μόλις λίγους μήνες πριν. Τότε, ο Λένιν στην εισήγησή του καθόρισε ως κύριο καθήκον την ανάγκη προσέλκυσης των εργατών, των λαϊκών μαζών στη ζύμωση της αναγκαιότητας της πάλης για το σοσιαλισμό, τη συσπείρωση της εργατικής τάξης και της φτωχής αγροτιάς, ενάντια στην ταλάντευση των μικροαστών, των μικρονοικοκυραίων και των πλούσιων αγροτών που ταύτιζαν την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση με καθεστώς επαναστατικής δημοκρατίας. Δηλαδή ζύμωση για το σοσιαλισμό και όχι άμεσο πέρασμα για το σοσιαλισμό, ζύμωση με αναπόσπαστο στοιχείο της την καταδίκη του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού και από τις δύο πλευρές των εμπολέμων, χωρίς ακόμα, τότε, να μπαίνει άμεσο ζήτημα μετατροπής του σε εμφύλιο. Ξεκαθάριζε ότι απορριπτόταν κάθε σχέση με την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση, ότι το εργατικό κίνημα δε θα έπαιρνε μέρος σε κανένα από τα παιχνίδια της. Στη Συνδιάσκεψη ο Λένιν επέκρινε τον Κάμενεφ που υποστήριζε ως άμεσο σύνθημα το «Κάτω η Προσωρινή Κυβέρνηση» και την «άμεση προσφυγή στα όπλα». Απέρριψε τη θέση ως μη ώριμη, τη συγκεκριμένη στιγμή, διευκρίνισε όμως ότι, επειδή δεν ήταν ώριμο να τεθεί εδώ και τώρα ζήτημα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, δε σήμαινε ότι το Κόμμα έπρεπε να περιορίζει την πάλη του σε παραδεκτά πλαίσια, δηλαδή σε πλαίσια που θέλουν οι μικροαστοί, ή ότι πρέπει να παραιτηθεί από τον καθοδηγητικό του ρόλο.
Τρέχουσα στιγμή, τρέχουσα φάση πάντα υπάρχει για το ΚΚ· κάποιες στιγμές μοιάζουν ή και είναι εκρηκτικές, κάποιες άλλες στιγμές μοιάζουν να κυλάνε βασανιστικά αργά, ρουτινιάρικα, κάποια υπόγεια ρεύματά τους δύσκολα γίνονται αντιληπτά. Σε τρέχουσα φάση ή στιγμή η ευθύνη του Κόμματος είναι μεγάλη, δηλαδή να είναι σε θέση ετοιμότητας και προετοιμασίας οι όποιες προσαρμογές πρέπει να κάνει, η όποια ευελιξία απαιτείται, ταυτόχρονα να κρατιέται ευθυγραμμισμένο με τη στρατηγική του, τη γενική δηλαδή πολιτική γραμμή. Ο Λένιν περιέγραφε τη στρατηγική του Κόμματος ως μια ευθεία γραμμή που υποχρεωτικά περνάει μέσα από ανηφόρες, κατηφόρες, ζικ-ζακ ως την τελική νίκη, επί της ουσίας, παραμένοντας ευθύγραμμη.