Ο Λένιν για το ρόλο του ΚΚ, της επαναστατικής πρωτοπορίας*


της Αλέκας Παπαρήγα

Η σημερινή ταινία αναφέρεται κυρίως στα τελευταία γεγονότα που οδήγησαν στη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης (25-26.10.1917), με την κήρυξη και πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης των επαναστατών εργατών, στρατιωτών και ναυτών του Στόλου της Βαλτικής, στην Πετρούπολη και στη Μόσχα. Κλείνει με τη νικηφόρα εμβληματική είσοδο των επαναστατών στα Χειμερινά Ανάκτορα της Πετρούπολης με σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ».

Θα περίμενε κανείς τέτοιες μέρες, ώρες, που η ένοπλη αναμέτρηση ανάμεσα στην αστική τάξη και στην εργατική τάξη ήταν σε ημερήσια διάταξη, ο ταξικός εμφύλιος ανάμεσα στην Προσωρινή Κυβέρνηση Κέρενσκι και στα Σοβιέτ υπό την καθοδήγηση του μπολσεβίκου κόμματος, και ενώ μαινόταν ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, ότι στην ταινία θα κυριαρχούσε η αγωνία, αφού κάθε στιγμή ήταν κρίσιμη από μόνη της και η ατμόσφαιρα σίγουρα εκρηκτική. Ο Μιχαήλ Ρομ σκηνοθετεί, τουλάχιστον, τα γεγονότα διαφορετικά: Ο Λένιν, το μπολσεβίκικο κόμμα, οι επαναστάτες κινούνται ήρεμα, τα γεγονότα μοιάζει να εξελίσσονται στη βάση ενός μελετημένου σχεδίου. Αυτοκυριαρχία ακόμα και στην περίπτωση που προέκυψαν απρόβλεπτα ή ως ένα βαθμό απρόβλεπτα ζητήματα, όταν, π.χ., οι Κάμενεφ και Ζινόβιεφ διαφωνώντας με την απόφαση της ΚΕ να κηρυχτεί εξέγερση –στη συγκεκριμένη στιγμή– δημοσιοποίησαν τη διαφωνία τους, όπως και την ημερομηνία της, στην εφημερίδα Νέα Ζωή. Τότε ο Λένιν αναφώνησε, για μία στιγμή μόνο, «προδοσία», «καθάρματα», στη συνέχεια κράτησε την ψυχραιμία του και όλοι δίπλα του, προετοιμασμένοι σαν από καιρό, λύνουν ζητήματα χωρίς πολλά λόγια και αγωνιώδεις οδηγίες.

Η ταινία, έστω και με την περιβάλλουσα ατμόσφαιρα των γεγονότων όπως την έδωσε ο Ρομ, αποδεικνύει ότι το μπολσεβίκικο κόμμα, οι ηγετικές επαναστατικές δυνάμεις ήταν ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά καλά προετοιμασμένες.

Οι Μαρξ και Ένγκελς ξεχώρισαν ως οι μεγαλύτεροι επαναστάτες του παγκόσμιου εργατικού κινήματος του 19ου αιώνα και ο Λένιν ως ο μεγαλύτερος επαναστάτης του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος του 20ού αιώνα. Δε νομίζω ότι υπάρχει κομμουνιστής, κομμουνίστρια, γενικά μαρξιστής-λενινιστής που να μη νιώθει ότι ο Λένιν, όπως και οι Μαρξ και Ένγκελς, ήταν προσωπικότητες σπάνια ιδιοφυείς. Αν εξηγούσαμε την προσφορά τους και του ίδιου του Λένιν στη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης με την ανάδειξη της προσωπικότητάς τους, θα μιμούμασταν τους αστούς ιστορικούς και πολιτικούς που, αναφερόμενοι στην κοινωνική εξέλιξη, στην ιστορία διαδοχής των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, σε μεγάλες καμπές, δίνουν το προβάδισμα στο ρόλο των προσωπικοτήτων, των ηγετών, των αυτοκρατόρων, των βασιλιάδων, των προέδρων, των πρωθυπουργών, γενικά των πολιτικών ηγετών.

Οι Μαρξ και Ένγκελς έζησαν την εποχή των αστικών και αστικοδημοκρατικών επαναστάσεων, στις οποίες σηματοδοτούνταν επίσης και η διαπάλη ανάμεσα στα αστικά μοναρχικά και στα αστικά δημοκρατικά κόμματα. Και οι δυο τους υπογράμμιζαν ότι, αν και στην καθοδήγηση των επαναστάσεων βρισκόταν η αστική τάξη, η εργατική τάξη όφειλε να προτάσσει τα δικά της ιδιαίτερα ταξικά συμφέροντα προβλέποντας ότι, όταν η αστική τάξη πάρει όλη την εξουσία στα χέρια της, τότε η ατσάλινη πυγμή της θα στρεφόταν κατά της εργατικής τάξης· βεβαίως δικαιώθηκαν. Καρπός της συνδυασμένης θεωρητικής δουλειάς και της μαχητικής εργατικής δράσης στις τότε συνθήκες της ταξικής πάλης ήταν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο το 1848 ως το πρώτο πολιτικό πρόγραμμα του μελλοντικού επαναστατικού εργατικού κόμματος και η ίδρυση της Διεθνούς των Εργατών το 1864 που έζησε για 12 χρόνια, στην οποία όμως οι μαρξιστές ήταν μειοψηφία. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η Παρισινή Κομμούνα, που η πείρα της οδήγησε στη βελτίωση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου με την ολοκληρωμένη θέση ότι το αστικό κράτος δε μετασχηματίζεται σε σοσιαλιστικό στα χέρια της νικήτριας εργατικής τάξης. Αυτό πρέπει να τσακιστεί και στη θέση του να ιδρυθεί η νέα εργατική εξουσία.

Ο Λένιν έζησε την εποχή που ο καπιταλισμός περνούσε στο τελευταίο, ανώτατο στάδιό του, το μονοπωλιακό ή ιμπεριαλιστικό όπως επίσης αποκλήθηκε, που σημαδευόταν από τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις, δηλαδή την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Έζησε από κοντά και μέσα στους εργατικούς αγώνες, όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στα καπιταλιστικά κράτη της αναγκαστικής εξορίας. Έτσι, κατανόησε την επιτακτική και άμεση ανάγκη συνειδητής προετοιμασίας για τη σοσιαλιστική επανάσταση, που απαιτούσε, πριν απ’ όλα, την ίδρυση του Κόμματος Νέου Τύπου, του Κομμουνιστικού.

Με βάση το θέμα της ταινίας, αξίζει να σημειώσουμε τη σημασία που έχει για το επαναστατικό κομμουνιστικό κόμμα η κατανόηση των καθηκόντων της τρέχουσας στιγμής, όπως ο Λένιν συνήθιζε να λέει. Εκείνες τις μέρες του Οκτώβρη η τρέχουσα στιγμή ταυτιζόταν με το σχέδιο υλοποίησης της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης και η νίκη της με την καθοδήγηση του μπολσεβίκικου κόμματος.

Αυτήν την τρέχουσα στιγμή αξίζει να την συγκρίνουμε με αυτό που ο Λένιν προσδιόρισε ως καθήκοντα της τρέχουσας στιγμής, κατά τη διάρκεια της 7ης Πανρωσικής Συνδιάσκεψης του Κόμματος, στις 24-29 Απρίλη, μόλις λίγους μήνες πριν. Τότε, ο Λένιν στην εισήγησή του καθόρισε ως κύριο καθήκον την ανάγκη προσέλκυσης των εργατών, των λαϊκών μαζών στη ζύμωση της αναγκαιότητας της πάλης για το σοσιαλισμό, τη συσπείρωση της εργατικής τάξης και της φτωχής αγροτιάς, ενάντια στην ταλάντευση των μικροαστών, των μικρονοικοκυραίων και των πλούσιων αγροτών που ταύτιζαν την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση με καθεστώς επαναστατικής δημοκρατίας. Δηλαδή ζύμωση για το σοσιαλισμό και όχι άμεσο πέρασμα για το σοσιαλισμό, ζύμωση με αναπόσπαστο στοιχείο της την καταδίκη του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού και από τις δύο πλευρές των εμπολέμων, χωρίς ακόμα, τότε, να μπαίνει άμεσο ζήτημα μετατροπής του σε εμφύλιο. Ξεκαθάριζε ότι απορριπτόταν κάθε σχέση με την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση, ότι το εργατικό κίνημα δε θα έπαιρνε μέρος σε κανένα από τα παιχνίδια της. Στη Συνδιάσκεψη ο Λένιν επέκρινε τον Κάμενεφ που υποστήριζε ως άμεσο σύνθημα το «Κάτω η Προσωρινή Κυβέρνηση» και την «άμεση προσφυγή στα όπλα». Απέρριψε τη θέση ως μη ώριμη, τη συγκεκριμένη στιγμή, διευκρίνισε όμως ότι, επειδή δεν ήταν ώριμο να τεθεί εδώ και τώρα ζήτημα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, δε σήμαινε ότι το Κόμμα έπρεπε να περιορίζει την πάλη του σε παραδεκτά πλαίσια, δηλαδή σε πλαίσια που θέλουν οι μικροαστοί, ή ότι πρέπει να παραιτηθεί από τον καθοδηγητικό του ρόλο.

Τρέχουσα στιγμή, τρέχουσα φάση πάντα υπάρχει για το ΚΚ· κάποιες στιγμές μοιάζουν ή και είναι εκρηκτικές, κάποιες άλλες στιγμές μοιάζουν να κυλάνε βασανιστικά αργά, ρουτινιάρικα, κάποια υπόγεια ρεύματά τους δύσκολα γίνονται αντιληπτά. Σε τρέχουσα φάση ή στιγμή η ευθύνη του Κόμματος είναι μεγάλη, δηλαδή να είναι σε θέση ετοιμότητας και προετοιμασίας οι όποιες προσαρμογές πρέπει να κάνει, η όποια ευελιξία απαιτείται, ταυτόχρονα να κρατιέται ευθυγραμμισμένο με τη στρατηγική του, τη γενική δηλαδή πολιτική γραμμή. Ο Λένιν περιέγραφε τη στρατηγική του Κόμματος ως μια ευθεία γραμμή που υποχρεωτικά περνάει μέσα από ανηφόρες, κατηφόρες, ζικ-ζακ ως την τελική νίκη, επί της ουσίας, παραμένοντας ευθύγραμμη.

 

Ο ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ ΤΟ «ΚΟΜΜΑ ΝΕΟΥ ΤΥΠΟΥ»

Ο Λένιν επεξεργάστηκε την αναγκαιότητα ίδρυσης εργατικού επαναστατικού κόμματος ως κόμματος της σοσιαλιστικής επανάστασης, της δικτατορίας του προλεταριάτου, της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γι’ αυτόν το σκοπό, μελέτησε τα προβλήματα που αφορούσαν το εργατικό κίνημα στη Ρωσία, στην Ευρώπη, σε αντίθεση με τα δυτικοευρωπαϊκά εργατικά μεταρρυθμιστικά κόμματα που προωθούσαν τον αναθεωρητισμό, τον οπορτουνισμό, το ρεφορμισμό, εγκαταλείποντας τις επαναστατικές αρχές του μαρξισμού.

Ακόμα και φυλακισμένος στις τσαρικές φυλακές της Σιβηρίας, ο Λένιν επεξεργαζόταν άοκνα τη δημιουργία του κόμματος που θα προέκυπτε από τη συνένωση των τοπικών σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων, όπως αυτές αποκαλούνταν, σε ενιαίο ρωσικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Απέδειξε ότι το Κόμμα Νέου Τύπου, δηλαδή το μαζικό κόμμα του επαναστατικού προλεταριάτου, δεν ήταν μια ειδική ρωσική επιλογή, αλλά είχε γενικευμένο διεθνή χαρακτήρα. Άλλωστε η διαπάλη ανάμεσα στη μεταρρύθμιση και στην επανάσταση διεξαγόταν στον έναν ή στον άλλο βαθμό και με τον έναν ή τον άλλο τρόπο σε όλα τα τότε ευρωπαϊκά καπιταλιστικά κράτη.

Κατά την περίοδο προετοιμασίας της ίδρυσης του Κόμματος δόθηκε μεγάλη ιδεολογική μάχη με τις αντιλήψεις που θεωρούσαν ότι η μαζική και η πολιτική πάλη έπρεπε να περιορίζεται στις οικονομικές διεκδικήσεις. Πολέμησε με σθένος τον τοπικισμό, τον πρακτικισμό, τον κατακερματισμό, την αποσπασματικότητα, την υποταγή στο εφήμερο, στο εφικτό στα πλαίσια του καπιταλισμού. Στην ουσία ο Λένιν αντιπάλεψε όλους αυτούς που έδιναν προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του καπιταλισμού έναντι της αναγκαιότητας της επανάστασης. Επαναλάμβανε ακούραστα ότι από τη φύση του ο οικονομικός αγώνας, αποχωρισμένος από τον πολιτικό αγώνα, οδηγεί στον περιορισμό της πάλης στους όρους πώλησης της εργατικής δύναμης, άρα παραδέχεται ως φυσιολογικό και αιώνιο το καπιταλιστικό σύστημα.

Ο Λένιν πρότασσε την αναγκαιότητα της δημοκρατικά επεξεργασμένης ενιαίας συγκεντρωτικής κομματικής δουλειάς, άρα του κέντρου καθοδήγησης που διασφαλίζει την ενότητα δράσης, αλλά και την εξειδίκευση, την προσαρμογή στις όποιες ιδιαιτερότητες αφορούν ένα συγκεκριμένο και αναπόφευκτα από τη φύση του περιορισμένο κομματικό χώρο ευθύνης, σε τοπικό εδαφικό, επιχειρησιακό, κλαδικό επίπεδο κλπ. Εξειδίκευση, προσαρμογή, ευλυγισία απαλλαγμένες από τον κίνδυνο, στο όνομά τους, να στενεύει, να αφυδατώνεται, να μετατρέπεται σε ρηχό το ιδεολογικό, πολιτικό περιεχόμενό της ζύμωσης, της δράσης. Εκλαΐκευση ΝΑΙ, απλούστευση ΟΧΙ.

Στις ομιλίες και στα γραπτά του η πολεμική κατά της αστικής τάξης, του ιμπεριαλιστικού πολέμου έφτανε στα ύψη, ήταν αλύπητη και προκλητική, αλλά δεν τσιγκουνευόταν την επίσης οξεία επίθεση απέναντι και στις μικροαστικές αντιλήψεις, σε κάθε μορφή οπορτουνισμού. Τα επιχειρήματά του ήταν πολλαπλά, τα παραδείγματα πολλά, δεν άφηνε χαραμάδα από την οποία μπορούσε να επωφεληθεί ο αντίπαλος. Απέβλεπε να πείσει επιστρατεύοντας τη λογική των επιχειρημάτων και των γεγονότων, απευθυνόταν στη λογική του ακροατή, του αγωνιστή, πολύ δύσκολα παρασυρόταν σε συναισθηματικούς τόνους.

Τα έργα του δεν τα έγραφε για τους μορφωμένους, τους διανοούμενους κομμουνιστές, που άλλωστε αριθμητικά ήταν λίγοι στις συνθήκες της τσαρικής Ρωσίας, τα έγραφε κυρίως για την εργατική τάξη, έστω και αν αυτή στο μεγαλύτερο, αν όχι στο συντριπτικό της μέρος υπέφερε από αναλφαβητισμό και τη βαθιά επίδραση ακόμα και σκοταδιστικών αντιλήψεων.

 

ΑΠΟ ΤΟ ΑΥΘΟΡΜΗΤΟ ΣΤΟ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟ

Η ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος από τον Λένιν, ανεξάρτητα από τον αρχικό τίτλο του, σηματοδότησε το πέρασμα από το αυθόρμητο στο συνειδητό –μεταξύ τους βέβαια δεν υπάρχουν σινικά τείχη, με την έννοια ότι το αυθόρμητο είναι το ανεπαρκές συνειδητό. Θα μείνει ανεπαρκές και ευάλωτο στις αστικές θεωρίες, λόγου χάρη, της μεταρρύθμισης και του δήθεν «εξανθρωπισμού» του καπιταλισμού, όταν δε μετασχηματίζεται σε συνειδητό, δηλαδή αντικαπιταλιστικό, αντιμονοπωλιακό, που κατευθύνεται στην ανατροπή του καπιταλισμού, στο σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Επαναλαμβάνουμε και σε αυτό το σημείο ότι πολέμησε διακριτά ενάντια σε απόψεις που έδιναν προβάδισμα στην πράξη έναντι της θεωρίας, στον οικονομικό αγώνα έναντι του πολιτικού, στο αυθόρμητο έναντι του συνειδητού, στον τοπικισμό έναντι των γενικών, καθολικών εργατικών-λαϊκών καθηκόντων.

Από τη στιγμή της ίδρυσης του μπολσεβίκικου κόμματος, χρειάστηκαν 14 χρόνια για τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης, χρόνια που μας κληρονόμησαν πολύτιμη παρακαταθήκη, που δε μελετήθηκε όσο το άξιζε και δεν αξιοποιήθηκε όσο χρειαζόταν ως θεμελιακό δίδαγμα από το ίδιο το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα. Ποια ήταν η παρακαταθήκη;

To μπολσεβίκικο κόμμα με την καθοδήγηση του Λένιν απέδειξε ότι μπορούσε να προσανατολίζεται και να δρα μέσα στις προλεταριακές και φτωχές λαϊκές μάζες με κριτήριο τα καθήκοντα της τρέχουσας στιγμής, χωρίς να αποσπάται από το σκοπό για τον οποίο είχε ιδρυθεί, την πάλη για το σοσιαλισμό. Η ορατότητα, ο ορίζοντας της δράσης του δε συρρικνωνόταν, δε στένευε κάτω από τις οπωσδήποτε αντικειμενικές πιεστικές ανάγκες, σε φάση παρανομίας, ήττας και υποχώρησης, ιμπεριαλιστικού πολέμου, διώξεων και επιθέσεων που είναι απολύτως συμβατές με την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, βάδιζε και πήγαινε πιο μπροστά από τις ανάγκες της καθημερινής πάλης, διέβλεπε τις τάσεις, τα ίχνη έστω νέων προβλημάτων που αργά ή γρήγορα θα έμπαιναν μπροστά στο Κόμμα για αντιμετώπιση.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Λένιν, εν μέσω του Α΄ Παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού Πολέμου, κάτω από το βάρος εξαιρετικά δύσκολων μπολσεβίκικων καθηκόντων, διέθεσε πολύτιμο χρόνο για να γράψει το σημαντικό έργο του Υλισμός και εμπειριοκριτικισμός, να διευρύνει την ιδεολογική αντιπαράθεση με τον οπορτουνισμό στο πεδίο της επιστήμης. Μέσα στο καμίνι της πάλης έδωσε ιδιαίτερο βάρος στον αποφασιστικό ρόλο της φιλοσοφίας, στη μεθοδολογία και στο περιεχόμενο των επιστημών, της μαρξιστικής θεωρίας της γνώσης. Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα δίπλα στα πολλά που μπορεί κανείς να δει στο ογκώδες λενινιστικό έργο.

 

ΧΩΡΙΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ, ΔΗΛΑΔΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ

Η ίδρυση του ΚΚ άλλαξε καταρχάς εξολοκλήρου ένα ως τότε διαμορφωμένο δεδομένο, όταν δηλαδή η επαναστατική θεωρία με πρωτεργάτες τους Μαρξ και Ένγκελς και στη συνέχεια τα πρώτα χρόνια της δράσης του Λένιν αναπτυσσόταν έξω από τις γραμμές του εργατικού κινήματος.

Ως πρόδρομοι και κυρίως ως πρωτεργάτες πήραν στα χέρια τους την ευθύνη να εισαγάγουν την επιστημονική κομμουνιστική θεωρία μέσα στις γραμμές του αγωνιζόμενου προλεταριάτου· η τάση που επικρατούσε τότε ήταν η είσοδος της θεωρίας από τα έξω προς τα μέσα. Η ίδρυση του Κόμματος άλλαζε τα πράγματα άρδην, αυτό το ίδιο έπαιρνε στην ευθύνη του το καθήκον της μελέτης, της δημιουργικής αφομοίωσης, της διάδοσης της θεωρίας στην εργατική τάξη, της ερευνητικής μελετητικής δουλειάς για την παραπέρα ανάπτυξή της με βάση τις εξελίξεις και τις εξελισσόμενες νέες απαιτήσεις. Η λενινιστική θέση «χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει επαναστατική πράξη» αφορά το κομμουνιστικό κόμμα όχι μόνο στα πρώτα χρόνια του, αλλά και σε ολόκληρη την πορεία του.

Δυστυχώς ο 20ός αιώνας το επιβεβαίωσε καθαρά κυρίως από την αρνητική πλευρά, με επιπτώσεις στη χάραξη της επαναστατικής στρατηγικής σε κρίσιμες ιδιαίτερα στιγμές, στην ανάδειξη σύνθετων καθηκόντων στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Όταν ο Λένιν μιλούσε για επαναστατική πράξη, δεν εννοούσε περιοριστικά τη διεξαγωγή της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης, αλλά την καθημερινότητα, τη δράση του Κόμματος που συμβάλλει –όσο εξαρτάται από τον υποκειμενικό παράγοντα– στη διαμόρφωση και στην ανάπτυξη μιας μαζικής πρωτοπορίας που κατανοεί την ανάγκη η πάλη να κατευθύνεται προς την εργατική εξουσία. Η επαναστατική πράξη αφορά και τις φάσεις ύφεσης και υποχώρησης, έως και προσωρινής ήττας, την περίοδο που κυοφορούνται μεγάλες αλλαγές ή προμηνύονται –ας το πούμε έτσι– ανατροπές.

Διεξήγαγε ιδεολογικό πόλεμο για να τεκμηριώσει, άρα να υπερασπιστεί τον εργατικό χαρακτήρα του Κόμματος όχι μόνο ως διακήρυξη, αλλά και ως κοινωνική σύνθεση στα όργανα και στις ΚΟΒ, τον πρωτοποριακό ρόλο του εργατικού κινήματος, το ζήτημα της ηγεμονίας της εργατικής τάξης στη σοσιαλιστική επανάσταση, την αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου, χρησιμοποίησε μάλιστα το συγκεκριμένο όρο ώστε να φαίνεται καθαρά η διαμετρική αντίθεση με τη δικτατορία της αστικής τάξης. Καθόρισε τους όρους για την εισδοχή μελών στο Κόμμα και την αναγκαιότητα της υιοθέτησης ως θεωρητικής βάσης του Κόμματος του μαρξισμού-λενινισμού, τις τρεις αλληλοσυνδεόμενες μορφές πάλης, την ιδεολογική, την πολιτική, τη μαζική, τον προλεταριακό διεθνισμό.

Επαναλάμβανε ότι το ζήτημα είναι: Είτε σοσιαλιστική είτε αστική ιδεολογία, μέσος όρος δεν υπάρχει. Θέση επίκαιρη, διαχρονική, θεμελιακή. Καθορίζει, εκτός των άλλων, και τη διαρκή ανάγκη η επαναστατική εργατική τάξη να κατακτά και να αναπτύσσει τα χαρακτηριστικά των επαναστατών διανοούμενων και οι επαναστάτες διανοούμενοι να αποκτούν τα χαρακτηριστικά της εργατικής τάξης. Προβάλλεται έτσι η απαίτηση να αντιμετωπίζονται σχεδιασμένα –όσο είναι δυνατό στις συνθήκες του καπιταλισμού– οι συνέπειες της μεταφοράς και της αντανάκλασης στις γραμμές του Κόμματος του καπιταλιστικού καταμερισμού ανάμεσα στη χειρωνακτική και στην πνευματική εργασία, όπως έχει σε μεγάλο βαθμό εξελιχτεί, ανάμεσα στην εκτελεστική και στην επιτελική λειτουργία.

Αυτό δε σημαίνει ότι θα πάψουν να χρειάζονται στο Κόμμα, για τη μελετητική δουλειά και την επεξεργασία των θέσεών του, επιστήμονες μαρξιστές κομμουνιστές που, αν και έχουν μορφωθεί στα αστικά πανεπιστήμια, έχουν βοηθηθεί από το ίδιο το Κόμμα ή έστω μέσω αυτομόρφωσης, να γνωρίζουν τη θεωρία μας, τη διαλεκτική υλιστική μεθοδολογία στην επιστημονική εργασία. Αυτοί μάλιστα, δουλεύοντας από κοινού με στελέχη που αναδείχτηκαν μέσα από το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, την κομματική εργατική δουλειά, μπορούν να αλληλοβοηθήσουν επιτελικά οι μεν τους δε στη διαμόρφωση ενός ενιαίου εργασιακού συνόλου, στην άνοδο τελικά του θεωρητικού επιπέδου των καθοδηγητικών οργάνων, των ΚΟΒ. Η συλλογική και ατομική στάση απέναντι στην πολιτική μόρφωση είναι κριτήριο της αποτελεσματικότητας της δράσης, του καθενός και όλων μαζί.

 

Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΣΕ ΠΑΝΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Η χρονική περίοδος που ιδρύθηκε το μπολσεβίκικο κόμμα ως το Νοέμβρη του 1917, στο μεγαλύτερο μέρος της, δεν ήταν συνηθισμένη, όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για την Ευρώπη. Σημειώθηκε άνοδος του επαναστατικού κύματος, ξέσπασε και ηττήθηκε η αστική επανάσταση στη Ρωσία του 1905 με αρνητικές συνέπειες στην πορεία του μπολσεβίκικου κόμματος, του εργατικού κινήματος, προμηνυόταν και ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός Πόλεμος, στη συνέχεια η αστική επανάσταση του Φλεβάρη του ’17 στη Ρωσία, που γέννησε τη δυαδική εξουσία.

Σε τέτοιες περιόδους, ο εργατικός αγώνας, με την καθοδήγηση του Μπολσεβίκικου Κόμματος, αναπτυσσόταν και έτεινε σε ενιαίους γενικούς πολιτικούς στόχους, η ενοποίηση της πάλης σε πανεθνικό επίπεδο ήταν άμεσα απαιτητή και ρεαλιστική.

Από μια άποψη, σε τέτοιες συνθήκες γίνεται σχετικά πιο εύκολη η γενίκευση των συνθημάτων, η συγκεντροποίηση των μετώπων πάλης, η προβολή ενός και μόνου συνθήματος ή και δύο ως τριών άλλων, ώστε να προωθείται και η κοινωνική συμμαχία της εργατικής τάξης. Το πιο χαρακτηριστικό σύνθημα ήταν το «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ», η έξοδος από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, η κοινωνικοποίηση. Η μακρόχρονη πείρα έχει δείξει ότι υπάρχουν φάσεις που η πολιτική συνείδηση αναπτύσσεται αργά, απλώνεται και βαθαίνει αργά, ακόμα και μπορεί να σημειωθεί αναδίπλωση ή και οπισθοδρόμηση, ενώ υπάρχουν και φάσεις μεγάλων γεγονότων που μπορεί να οδηγήσουν σε μια πιο γρήγορη ριζοσπαστικοποίηση· και αυτή, όμως, απαιτεί νέα δράση ώστε να μη μείνει στάσιμη ή και να πισωγυρίσει, να γίνει εφαλτήριο νέας ορμητικής ανόδου της ταξικής πάλης και της αντικαπιταλιστικής πολιτικοποίησης.

Η σε πανεθνικό επίπεδο ενοποίηση των συνθημάτων της πάλης γίνεται πιο δύσκολη σε συνθήκες λίγο-πολύ συνηθισμένες, αργόσυρτες. Γι’ αυτό και ο ρόλος του ΚΚ είναι καθοριστικός στην επεξεργασία ενός αγωνιστικού πλαισίου συσπείρωσης, κοινωνικής συμμαχίας. Γραμμή συσπείρωσης που παίρνει υπόψη το επίπεδο ωρίμανσης των εργατικών-λαϊκών μαζών, ταυτόχρονα όμως πρέπει να συμβάλλει στο ιδεολογικοπολιτικό ανέβασμά τους με στόχους, επιχειρήματα ζύμωσης που να ωθούν στην καλλιέργεια ριζοσπαστικής συνείδησης. Το Κόμμα μας έχει κατακτήσει θετική πείρα σε αυτό το ζήτημα, επεξεργάζεται σταθερά τη γραμμή της αντικαπιταλιστικής αντιμονοπωλιακής συσπείρωσης και πάλης.

Η μελέτη της λενινιστικής διδασκαλίας περιέχει άφθονες αποδείξεις, χρήσιμη πείρα, καθώς ο Λένιν έπαιρνε υπόψη το επίπεδο της κοινωνικοπολιτικής συνείδησης των μαζών, χωρίς όμως να υποτάσσεται σ’ αυτό. Δεν υπέκυπτε στην πίεση των συσχετισμών, της υποχώρησης του κινήματος, της παρανομίας, των απαγορεύσεων, ακόμα και στην πίεση των ταλαντεύσεων που υπήρξαν και ανάμεσα στους μπολσεβίκους επαναστάτες, ορισμένες από τις οποίες μνημονεύσαμε με τις περιπτώσεις Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, με τις περιπτώσεις διαφωνιών του Τρότσκι, της Κολοντάι κ.ά. της λεγόμενης «“εργατικής” αντιπολίτευσης».

 

Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΡΑΣΗΣ

Ο Λένιν απέδειξε ότι δε φτάνει η διακήρυξη της πάλης για το σοσιαλισμό, απαιτείται η ενότητα στα ζητήματα της θεωρίας, του Προγράμματος, και πάλι δεν αρκεί από μόνη της η ιδεολογική ενότητα· γι’ αυτό και επεξεργάστηκε το Καταστατικό και τις οργανωτικές αρχές, τους κανόνες λειτουργίας του Κόμματος. Οι οργανωτικές αρχές, οι κανόνες λειτουργίας έχουν βαθύτατο ιδεολογικό και πολιτικό περιεχόμενο, αφού καθορίζονται από την ιστορική αποστολή της εργατικής τάξης για την ανατροπή του καπιταλισμού και το πέρασμα στη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

 

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΣ ΤΗΣ ΚΟΜΜΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ

Το Κόμμα Νέου Τύπου ιδρύθηκε 121 χρόνια πριν, στις τότε συνθήκες της τσαρικής Ρωσίας. Οι θεμελιακές αρχές του Κόμματος είναι καθορισμένες και διαχρονικές· αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανάγκη μελέτης της πείρας που προκύπτει από τη δράση των ΚΚ τον 20ό αιώνα, των σημαντικών εξελίξεων στην εξέλιξη της καπιταλιστικής κοινωνίας, της θετικής και αρνητικής πείρας που αναδείχτηκε στις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, δηλαδή η μελέτη της δράσης του Κόμματος ως υποκειμενικού καθοδηγητικού παράγοντα. Δεν ξεχνάμε και δεν υποτιμούμε ότι μια σειρά ΚΚ εκφυλίστηκαν στην πορεία, μεταλλάχτηκαν, ορισμένα μάλιστα από αυτά προσχηματικά ξεκίνησαν με την αμφισβήτηση των οργανωτικών αρχών και των κανόνων λειτουργίας, στην πραγματικότητα γιατί διαφωνούσαν με τη θεωρία, το πρόγραμμα πάλης για το σοσιαλισμό, τις αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Το Κόμμα μας ξεκίνησε την προσπάθεια μελέτης του υποκειμενικού παράγοντα κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού ιδιαίτερα στην ΕΣΣΔ, εννοείται κάτω από την πίεση της ανάγκης να δοθούν απαντήσεις στο τι συνέβη ώστε φτάσαμε στη νίκη της αντεπανάστασης. Να απαντήσουμε στο ερώτημα αν η καπιταλιστική παλινόρθωση ήταν νομοτελειακό, αναπόφευκτο γεγονός κατά τη διάρκεια της πρώτης απόπειρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αποδείχτηκε, εννοείται, ότι δεν ήταν νομοτελειακό φαινόμενο.

Δεν αφήσαμε το δικό μας Κόμμα εκτός κρίσης και κριτικής. Στα 6 Δοκίμια Ιστορίας, που το ΚΚΕ επεξεργάστηκε, υπάρχουν θέσεις, εκτιμήσεις, οπωσδήποτε κριτικές παρατηρήσεις για τη συνολική πορεία του ΚΚΕ ως συνειδητής οργανωμένης πρωτοπορίας της εργατικής τάξης. Στα δύο τελευταία συνέδριά μας, το 20ό και το 21ο, ξεκίνησε μια καλύτερη προσπάθεια, σε σύγκριση με το παρελθόν, να αναδειχτούν προβλήματα-κρίκοι στη λειτουργία και στη δράση του Κόμματος· ιδιαίτερα η ανάγκη να ενισχυθεί το θεωρητικό ιδεολογικό στοιχείο στη λειτουργία όλων των καθοδηγητικών οργάνων, άρα και των ΚΟΒ, ώστε τα πρακτικά πολιτßικά και μαζικά καθήκοντα να φωτίζονται ολόπλευρα και σωστά, επίσης και η μελέτη και ανάπτυξη της πείρας των αμοιβαίων σχέσεων Κόμματος και μαζικών οργανώσεων, της κοινωνικής συμμαχίας. Αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν τη συλλογικότητα, τη δυνατότητα του κάθε μέλους του Κόμματος να συμβάλλει και στην επεξεργασία των αποφάσεων, στην κριτική και αυτοκριτική αποτίμηση της δράσης μας, στον ενιαίο ιδεολογικό, πολιτικό και μαζικό αγώνα.

Οι κομματικές μελέτες και επεξεργασίες συνεχίζονται σε ευρύτερα πεδία και νέα μέτωπα που η ζωή αναδείχνει. Ξεκίνησε η μελέτη της περιόδου 1974-1991, συνεχίζεται η μελέτη για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ιδιαίτερα σε ζητήματα του εποικοδομήματος. Οι παραπάνω επεξεργασίες συνιστούν ένα από τα βασικά μας όπλα για τη δημιουργική αξιοποίηση της συλλογικά επεξεργασμένης πείρας σε συνδυασμό με την έγκαιρη –όσο γίνεται– μελέτη οτιδήποτε καινούργιου προκύπτει στην πορεία του αγώνα για το σοσιαλισμό-κομμουνισμό. Μελετάμε, σχεδιάζουμε και δρούμε βαθιά μέσα στις μάζες, στον ταξικό αγώνα, μέσα από την καθημερινή δράση του Κόμματος αναδεικνύουμε τις δυνατότητες και τις αξίες της νέας κοινωνίας, του σοσιαλισμού-κομμουνισμού, προετοιμαζόμαστε, αποκτάμε υψηλή ετοιμότητα ως κόμμα «παντός» καιρού.

 


ΣημειώσειςΣημειώσεις

* Ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, στην ομότιτλη εκδήλωση που διοργάνωσαν η Σύγχρονη Εποχή σε συνεργασία με την «KINO PRAVDA STUDIO», στις 13 Μάρτη 2024, στον κινηματογράφο «Studio», πριν την προβολή της ταινίας Ο Λένιν τον Οκτώβρη.