Ο ταξικός χαρακτήρας των στρατηγικών κατευθύνσεων της ΕΕ για τις γυναίκες*


του Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ για την Ισοτιμία των Γυναικών

Η πολιτική της ΕΕ για την «ισότητα των φύλων» την περίοδο 2016-20191, ως μέρος της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», έχει στο επίκεντρο τους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ευρωπαϊκών μονοπωλίων, ιδιαίτερα σε συνθήκες που υπάρχει ανησυχία και αβεβαιότητα για την πορεία των καπιταλιστικών οικονομιών στην Ευρωζώνη και παγκόσμια.

Η ΕΕ και οι αστικές κυβερνήσεις των κρατών-μελών έχουν στόχο την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στο 75% συνολικά, για άντρες και γυναίκες, ηλικίας από 20 έως 64 ετών μέχρι το 20202. Τα ευρωνωσιακά επιτελεία εκφράζουν την ανησυχία τους για τη μικρή αύξηση 3,1% στη γυναικεία απασχόληση στο σύνολο των κρατών-μελών των 28 τη δεκαετία 2006-2016, φτάνοντας το 65,3% το 20163, εκτιμώντας ως πηγή «οικονομικών απωλειών» την ψαλίδα4 ανάμεσα στη συμμετοχή των δύο φύλων στην αγορά εργασίας, τις οποίες αποτιμούν σε περισσότερα από 370 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως5.

Μέσα από τους συγκεκριμένους στόχους, αποτυπώνεται ότι έχουν συμφέρον από την αύξηση του εργατικού δυναμικού μέσα από την ανεκμετάλλευτη «δεξαμενή» του οικονομικά ενεργού γυναικείου πληθυσμού, θεωρώντας την προϋπόθεση για τη βελτίωση της κερδοφορίας των ευρωπαϊκών μονοπωλίων στον ανταγωνισμό τους με εκείνα των ΗΠΑ6, της Κίνας και της Ιαπωνίας7. Αποτυπώνεται, δηλαδή, το αντικειμενικό γεγονός ότι η μισθωτή εργατική δύναμη είναι πηγή της υπεραξίας, του κέρδους, πολύ περισσότερο όταν οι ανισοτιμίες και διακρίσεις σε βάρος των γυναικών γίνονται πηγή απομύζησης μεγαλύτερου βαθμού εκμετάλλευσης, πρόσθετου κέρδους, μέσο γενικότερης μείωσης μισθών, αλλά και πολιτικής χειραγώγησης.

Η συγκεκριμένη κατεύθυνση προχωρά με αντιφάσεις, συνυπάρχοντας με τα μεγάλα ποσοστά γυναικείας ανεργίας και υποαπασχόλησης, καθώς επηρεάζεται από τις συνθήκες της καπιταλιστικής αναπαραγωγής, την ανισομετρία8 που υφίσταται μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ, αλλά και στο εσωτερικό κάθε κράτους.

Σε αυτήν τη βάση, οι ευρωενωσιακοί θεσμοί επεξεργάζονται και προωθούν ένα σύνολο καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων και μέτρων για να διαχειριστούν τις οξυμένες συνέπειες από την επέκταση της μισθωτής εργασίας των γυναικών και την έλλειψη στήριξης της μητρότητας, σε συνθήκες που οι στρατηγικές επιλογές της ΕΕ οδηγούν στη συρρίκνωση κι εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών υγείας, πρόνοιας. Ως όχημα για την υλοποίηση των συγκεκριμένων κατευθύνσεων παρουσιάζεται η «συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής».

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για τις αντιλαϊκές «ράγες» της πολιτικής της ΕΕ που οδηγούν στον κατακερματισμό της κοινωνικής ζωής της γυναίκας, φέρνοντας σε αντιπαράθεση το δικαίωμά της στην εργασία με την κοινωνική ανάγκη προστασίας της μητρότητας, της οικογένειας. Αυτές οι πολιτικές πρακτικές παρουσιάζουν ως ζήτημα ατομικής ευθύνης και ικανότητας της γυναίκας την «επιλογή» ανάμεσα στην «επαγγελματική ανέλιξη» και στη δημιουργία οικογένειας.

Όμως, η ολόπλευρη κοινωνική ανάπτυξη της γυναίκας, η ισοτιμία και η χειραφέτησή της προϋποθέτει την ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών στο σύνολό τους. Και μάλιστα σε τέτοιες συνθήκες αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, που αντικειμενικά μπορούν να συμβάλλουν στη διευκόλυνση της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Σήμερα, υπάρχουν όλες οι δυνατότητες για την καθολική συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική εργασία, με σταθερή δουλειά, με βάση το αντικείμενο ειδίκευσης και με συνεχή βελτίωση των συνθηκών εργασίας, των μέτρων προστασίας του γυναικείου οργανισμού και της μητρότητας. Η γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου με ταυτόχρονη άνοδο του βιοτικού επιπέδου, μέσω αυξήσεων στους μισθούς, αποτελεί στόχο ρεαλιστικό. Μπορεί να ικανοποιηθεί η ανάγκη της γυναίκας στην πραγματικά ελεύθερη, δημιουργική αξιοποίηση του μη εργάσιμου χρόνου σε κάθε πεδίο των ενδιαφερόντων της, στη σχέση με το παιδί, την οικογένεια, μέσα από την ανάπτυξη ενός ενιαίου δικτύου αποκλειστικά κρατικών και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών για την υγεία, την πρόνοια, για την προσχολική και ειδική αγωγή, τον αθλητισμό και τον πολιτισμό. Αυτές είναι οι προϋποθέσεις για να αποκτήσει ουσιαστικό και όχι τυπικό χαρακτήρα η συμμετοχή της στην κοινωνική εργασία και δράση ισότιμα με τον άντρα.

Εμπόδιο σε αυτήν τη δυνατότητα αποτελεί η οργάνωση της παραγωγής με κίνητρο το καπιταλιστικό κέρδος, που πλέον οδηγεί σε παρασιτικά κοινωνικά φαινόμενα στην εποχή του υπερσυγκεντρωμένου κεφαλαίου, των πολυεθνικών μονοπωλίων. Αυτήν τη σήψη δεν μπορούν να ανακόψουν οι στρατηγικές κατευθύνσεις της ΕΕ για την «ισότητα των φύλων», οι οποίες υιοθετούνται απ’ όλες τις ευρωπαϊκές ομάδες, ανεξάρτητα από επιμέρους διαφοροποιήσεις στο μίγμα της καπιταλιστικής διαχείρισης ανάμεσα σε σοσιαλδημοκρατικές, νεοφιλελεύθερες ή «ευρωσκεπτικιστικές» αστικές πολιτικές δυνάμεις. Σε κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ στοχεύουν στην ένταση της επίθεσης του κεφαλαίου απέναντι συνολικά στην εργατική τάξη, στα καταπιεζόμενα στρώματα της πόλης και του χωριού, η οποία εξειδικεύεται σε μέτρα που επιδεινώνουν τους υλικούς όρους εργασίας και ζωής των γυναικών εργατικής, λαϊκής ένταξης ή καταγωγής.

Χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα διαχρονικά οι αστικές κυβερνήσεις –ανεξάρτητα «απόχρωσης»– εξειδικεύουν τους πυλώνες της πολιτικής της ΕΕ απέναντι στις γυναίκες αξιοποιώντας τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Στις σύγχρονες συνθήκες της αναιμικής και αβέβαιης καπιταλιστικής ανάπτυξης, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προχωρά στην εφαρμογή των σύγχρονων αντιλαϊκών κατευθύνσεων της ΕΕ σε βάρος των ταξικών συμφερόντων των γυναικών στο όνομα των «ίσων ευκαιριών» και για τα δύο φύλα, προσδίδοντας έτσι «προοδευτικό» μανδύα στην ένταση της εκμετάλλευσης και καταπίεσης για λογαριασμό της ανάκαμψης του κεφαλαίου.

 

Η «ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΚΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ» ΚΑΙ ΟΙ ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ» ΩΣ ΟΧΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΕ

Η επίθεση στους μισθούς, στις εργασιακές σχέσεις, στα εργασιακά, ασφαλιστικά δικαιώματα περιλαμβάνεται στον «Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων», που βρίσκεται στο τραπέζι των διαβουλεύσεων στα όργανα της ΕΕ. Μέσω των νομοθετημάτων που προωθούνται, επιδιώκεται η διαμόρφωση ενός πλέγματος «κοινών ελάχιστων κανόνων» όσον αφορά τη γυναικεία και αντρική απασχόληση, «στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας εργαζόμενων και της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά της ΕΕ». Η θέσπιση αυτού του ελάχιστου επιπέδου δικαιωμάτων ανοίγει παράλληλα το δρόμο ώστε οι αστικές κυβερνήσεις των κρατών-μελών και οι επιχειρηματικοί όμιλοι να θέτουν υπό αμφισβήτηση όποια θετική ρύθμιση έχει θεσμοθετηθεί σε ένα κράτος και υπερβαίνει το πλέγμα των «κοινών ελάχιστων κανόνων». Εξειδικεύονται στις μισθωτές γυναίκες, στο όνομα των «ίσων ευκαιριών» στην απασχόληση και για τα δύο φύλα.

Βασική πλευρά αυτής της επίθεσης του κεφαλαίου σε όλα τα κράτη-μέλη αποτελεί η πλήρης ευελιξία του ημερήσιου κι εβδομαδιαίου εργάσιμου χρόνου, ακόμα και του χώρου εργασίας (με τη μορφή της τηλεργασίας, της εργασίας από το σπίτι, των συμβάσεων έργου), με στόχο την εντατικοποίηση της δουλειάς. Αποτελεί προσαρμογή των καπιταλιστικών σχέσεων στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, στην επέκτασή τους σε νέους κλάδους και τομείς, όπως στην επιστημονική εργασία, στην υγεία, στον τουρισμό και αλλού. Πρόκειται για σχέσεις εργασίας που εξαφανίζουν τα διαλείμματα μεταξύ εργάσιμου και μη εργάσιμου χρόνου, κάθε κανονικότητα στα ωράρια εργασίας.

Η ΕΕ και οι αστικές κυβερνήσεις πάντα προωθούσαν, ιδιαίτερα στο γυναικείο εργατικό δυναμικό, τις συγκεκριμένες μορφές εργασιακών σχέσεων, με αποτέλεσμα σε επίπεδο ΕΕ το 31,5% των εργαζόμενων γυναικών να είναι με μερική απασχόληση9. Γιατί η μισθωτή εργαζόμενη αποδέχεται πιο εύκολα τον εξαναγκασμό στην ευέλικτη εργασία, κάτω από το βάρος των αντικειμενικών δυσκολιών στις συνθήκες ζωής κι εργασίας. Από τη μια, η προστασία της μητρότητας, με άδειες, επιδόματα, άλλες θετικές διακρίσεις αποτελεί «κόστος» για την καπιταλιστική εργοδοσία. Από την άλλη, η περιοριστική πολιτική της ΕΕ και των αστικών κυβερνήσεων στην κοινωνική πολιτική οδηγεί τις γυναίκες να διακόψουν –έστω και προσωρινά– τον εργάσιμο βίο τους, λόγω της μητρότητας και της σχεδόν αποκλειστικής ευθύνης για τη φροντίδα της οικογένειας10.

Πλέον, οι σύγχρονες κατευθύνσεις των ευρωπαϊκών θεσμών «για την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές»11 περιλαμβάνουν ένα σύνολο μέτρων με σκοπό να μοιραστεί ανάμεσα στα δύο φύλα το χρονικό διάστημα απουσίας από την εργασία λόγω οικογενειακών ευθυνών, αλλά και η επέκταση στο αντρικό εργατικό δυναμικό των ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας. Βάση της νέας πρότασης εξακολουθεί να είναι ότι η φροντίδα της οικογένειας αποτελεί ατομική υπόθεση, που χρειάζεται μια ισοκατανομή ανάμεσα στη γυναίκα και τον άντρα.

Εκτιμάται ότι οι νέες ρυθμίσεις που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποφέρουν αύξηση στο ΑΕΠ κατά 840 δισ. ευρώ την περίοδο 2015-2055, κυρίως λόγω της αύξησης –κατά 1,4 εκατομμύρια άτομα– του εργατικού δυναμικού μέχρι το 205012. Είναι μια έμμεση αποδοχή ότι ο μισθωτός εργαζόμενος είναι η μοναδική πηγή παραγωγής ή κατανομής της υπεραξίας, επομένως του επιχειρησιακού-καπιταλιστικού κέρδους.

Στην πραγματικότητα, οι νέες προτάσεις των ευρωπαϊκών θεσμών δε βελτιώνουν το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο για τις άδειες μητρότητας, το ύψος της αποζημίωσης κατά τη διάρκειά της, την προστασία της εγκύου από απόλυση, ούτε ανατρέπουν τη ζούγκλα των εργασιακών σχέσεων. Αντίθετα, υπηρετούν την ανάγκη των μονοπωλίων να αυξήσουν και να προσελκύσουν επιστημονικό εργατικό δυναμικό και των δύο φύλων με τεχνογνωσία, να κατοχυρώσουν την «ατομική» ιδιοκτησία, την «καινοτομία»-πατέντα στο πλαίσιο της επιστημονικής, τεχνολογικής ανάπτυξης, για τη βελτίωση της θέσης τους στον ανελέητο ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, η γονική άδεια ανατροφής προτείνεται να δίνεται στο γονέα με βάση την επαγγελματική θέση-ειδίκευση, τον τομέα ή κλάδο απασχόλησης και άλλα, ώστε η διακοπή της εργασίας του για ορισμένους μήνες να μην αποτελεί εμπόδιο στις ανάγκες και την κερδοφορία του κεφαλαίου. Χαρακτηριστικά, μέσα από την αιτιολογική έκθεση η Επιτροπή επισημαίνει τα οφέλη της συγκεκριμένης πρότασης για τις επιχειρήσεις, καθώς «διευκολύνει τους εργοδότες να διατηρούν τους ταλαντούχους εργαζομένους, μειώνει την κατ’ επανάληψη απουσία από την εργασία και αποτρέπει τη μη αξιοποίηση των ταλέντων».13 Έτσι, αναπαράγεται η αστική αντίληψη περί εργασίας-καριέρας, ωθώντας τις γυναίκες να κυνηγούν «χίμαιρες» για βελτίωση της θέσης τους μέσω της «καριέρας», αντί για τη διεκδίκηση μόνιμης, σταθερής και ισότιμης εργασίας με πλήρη δικαιώματα.

Πιο συγκεκριμένα, απασχολεί τα αστικά επιτελεία στην Ελλάδα ότι οι γυναίκες απόφοιτοι πανεπιστημιακών σπουδών υπερτερούν έναντι των αντρών14, αλλά ένα μεγάλο ποσοστό τους (23%) παραμένει άνεργο, ενώ στους αποφοίτους μεταπτυχιακών ή διδακτορικών η γυναικεία ανεργία ανέρχεται στο 14% έναντι 10% των αντρών.15 Ειδικότερα, η ΕΕ επικεντρώνει σταθερά το ενδιαφέρον της16 στην αύξηση της γυναικείας απασχόλησης στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής17, παίρνοντας υπόψη τα προσόντα, τις «δεξιότητες» που απαιτούνται στους ανάλογους επιχειρηματικούς ομίλους με δυναμική ανάπτυξης.

Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις της Προέδρου του SPD, όπως και της καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ, για την «ψηφιακή εποχή» και τις δυνατότητες να προχωρήσει το πρότυπο της «καλής ευελιξίας» και της «συναινετικής ευελιξίας» για τους εργαζόμενους γονείς, ως μοχλός μιας «νέας ώθησης για την ισότητα».18 Αντίστοιχο περιεχόμενο είχαν και οι παρεμβάσεις της ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Κ. Κούνεβα.19 Στην πραγματικότητα, το «δικαίωμα στην ευελιξία» –η οποία επενδύεται με το μανδύα του «αυτοπροσδιορισμού» του χρόνου εργασίας από την πλευρά των εργαζόμενων– αξιοποιείται για το συμβιβασμό των εργατοϋπαλλήλων στις ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής σε κάθε κλάδο. Δεν είναι τυχαίο ότι η συγκεκριμένη ρύθμιση υιοθετήθηκε πρώτη φορά σε κλαδικό επίπεδο σε ένα κρατίδιο της σημερινής Γερμανίας20. Πριν την αντεπανάσταση και την ενσωμάτωση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ανατολικής Γερμανίας, υπήρχαν κατακτήσεις για τους εργαζόμενους γονείς, με μειωμένα ωράρια εργασίας και με πλήρη δικαιώματα. Στις σύγχρονες καπιταλιστικές συνθήκες, η προσαρμογή στη μείωση του εργάσιμου χρόνου συνδυάζεται με περικοπή μισθού. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκεται η παραίτηση των εργαζόμενων στη Γερμανία και σε άλλα καπιταλιστικά κράτη από τη διεκδίκηση γενικής μείωσης του εργάσιμου χρόνου με αυξήσεις στους μισθούς και στις κοινωνικές υπηρεσίες.

Σε αντίστοιχη κατεύθυνση κινείται το ενδιαφέρον της ΕΕ για παράταση του εργάσιμου βίου στο πλαίσιο της «ενεργού γήρανσης», προωθώντας τα συστήματα «ευέλικτης συνταξιοδότησης». Πρόκειται για προγράμματα «μερικής συνταξιοδότησης» που συνδυάζουν τη δουλειά με μειωμένο ωράριο με μια «μερική» συνταξιοδοτική παροχή.21 Οι θέσεις μερικής απασχόλησης θεωρούνται από τα επιτελεία της ΕΕ ως «ένας τρόπος σταδιακής αποχώρησης από τη δουλειά πριν τη συνταξιοδότηση», ως «λύση» στις μικρότερες συντάξεις22 και τον αυξημένο κίνδυνο φτώχειας για τις γυναίκες. Η κατεύθυνση της βελτίωσης της «απασχολησιμότητας» έρχεται να συμπληρώσει τις πολιτικές και τα μέτρα που υλοποιήθηκαν από την ΕΕ και τα κράτη-μέλη τα προηγούμενα χρόνια και οδήγησαν στην αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης και για τα δύο φύλα. Χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι «οι περισσότερες χώρες εργάζονται για την εξισορρόπηση των ηλικιών συνταξιοδότησης»23 των δύο φύλων, όπως υλοποιήθηκε και στην Ελλάδα με την κατάργηση της πενταετούς διαφοράς στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στο όνομα της «ισότητας των φύλων». Οι αντιασφαλιστικές ανατροπές που υλοποιήθηκαν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ως συνέχεια των προηγούμενων κυβερνήσεων, οδήγησαν στην εξίσωση προς τα κάτω των συντάξεων, έχοντας μικρότερη επίδραση στις γυναίκες συνταξιούχους, που υπερεκπροσωπούνται στις χαμηλότερες συνταξιοδοτικές αποδοχές.24

Την ίδια στιγμή, στο όνομα των «ίσων ευκαιριών», η ΕΕ και οι αστικές κυβερνήσεις εξασφαλίζουν στην καπιταλιστική εργοδοσία πάμφθηνο εργατικό δυναμικό με υποκατώτατα δικαιώματα, με τον εμπλουτισμό του αντεργατικού οπλοστασίου. Οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις επενδύονται με τα κροκοδείλια δάκρυα των ευρωπαϊκών επιτελείων για τη διαφοροποίηση που παρουσιάζεται στις αμοιβές μεταξύ αντρών και γυναικών25, παρά την τυπική εξίσωση στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και στο μισθολόγιο των δημόσιων υπαλλήλων. Προσπαθούν να συγκαλύψουν την ταξική αιτία των διακρίσεων σε βάρος της μισθωτής εργαζόμενης, που εκφράζεται και στο λεγόμενο μισθολογικό χάσμα26. Γιατί οι γυναίκες έχουν χαμηλότερες αποδοχές κατά μέσο όρο, ως αποτέλεσμα των λιγότερων ωρών εργασίας, της αυξημένης εκπροσώπησής τους σε χαμηλά αμειβόμενους κλάδους, σε θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης, σε ολιγόμηνα προγράμματα κακοπληρωμένης και ανασφάλιστης εργασίας, αλλά κι εξαιτίας των μεγαλύτερων ποσοστών μακροχρόνιας ανεργίας. Στην πραγματικότητα, οι εκθέσεις των ευρωπαϊκών επιτελείων για το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στα φύλα ωθούν και στην αντίληψη ότι αρκεί η πάλη για εξασφάλιση της εξίσωσης των μισθών ώστε να εξασφαλιστεί η ισότιμη θέση της γυναίκας στην εργασία.

 

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΣΤΙΣ «ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»

Στο έδαφος των δυσκολιών για την αύξηση της γυναικείας απασχόλησης, η ΕΕ επεξεργάστηκε κατευθύνσεις για την ανάπτυξη «υπηρεσιών για τη φροντίδα της οικογένειας», ως μέρος της «Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την απασχόληση». Οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις βρίσκονται στην αντίπερα όχθη από τη σύγχρονη ανάγκη για αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν φροντίδα και προσχολική αγωγή για όλα τα βρέφη και νήπια, για την ολόπλευρη ψυχοσωματική, διανοητική, κοινωνική τους ανάπτυξη, για την ανάπτυξη κοινωνικών υποδομών για την ολόπλευρη στήριξη των ηλικιωμένων, άλλων εξαρτώμενων μελών της οικογένειας. Η πολιτική της ΕΕ εστιάζει στην προσαρμογή της λειτουργίας τέτοιων υπηρεσιών στις ευέλικτες εργασιακές σχέσεις των εργαζόμενων γονιών, ιδιαίτερα των μητέρων, προσπαθώντας να διαχειριστούν την οξυμένη κατάσταση των υπαρχουσών κρατικών και ιδιωτικών δομών, που καλύπτουν μόλις το 20% των αναγκών της φροντίδας της οικογένειας.27 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η διαθεσιμότητα, η προσβασιμότητα και η οικονομική προσιτότητα εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας υψηλής ποιότητας έχουν καίρια σημασία για να μπορούν οι γυναίκες και οι άντρες που έχουν ευθύνες φροντίδας να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας.»28

Άλλωστε, από το 2002, η ΕΕ με τους «στόχους της Βαρκελώνης» επιδίωκε το 90% των παιδιών ηλικίας από 3 ετών έως την ηλικία υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης και το 33% των παιδιών ηλικίας κάτω των 3 ετών να πηγαίνουν σε κάποιας μορφής δομή προσχολικής φροντίδας.29 Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat για την Ελλάδα, ποσοστό μικρότερο του 10% των παιδιών έως 3 ετών και μικρότερο του 60% των παιδιών 3 έως 6 ετών πηγαίνουν σε τέτοιες «δομές»30.

Χαρακτηριστικές για το αντιδραστικό περιεχόμενο των κατευθύνσεων της ΕΕ σχετικά με τη φροντίδα παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι οι πολιτικές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ιρλανδία. Από το κράτος καλύπτεται ένας περιορισμένος αριθμός δωρεάν θέσεων σε «ιδιωτικά κέντρα παιδικής φροντίδας» μόνο για 15 ώρες τη βδομάδα (3 ώρες ημερησίως), ενώ αν οι εργαζόμενοι γονείς επιθυμούν να αφήσουν το παιδί στο κέντρο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, πληρώνουν για τις επιπλέον ώρες.

Προσαρμογή της ευρωενωσιακής «συνταγής» αποτελεί η πρόσφατη πρόταση της ΝΔ για το πρόγραμμα «Βοήθεια στην εργαζόμενη μητέρα» ή «Νταντά της γειτονιάς», ως δήθεν εναλλακτική πρόταση προς την πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Είναι μια μορφή αποσπασματικής και υποβαθμισμένης υπηρεσίας που στηρίζεται σε ένα άτομο με κάποιες πιστοποιημένες δεξιότητες για τη φύλαξη παιδιών, υποκαθιστώντας την επιστημονικά οργανωμένη κοινωνική δομή. Αλλά και τα προγράμματα που προωθούνται από την κεντρική, Περιφερειακή και Τοπική Διοίκηση, κυρίως μέσω του ΕΣΠΑ (πρόγραμμα της «Ελληνικής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης»), για τη δωρεάν «φιλοξενία» παιδιών στους δημόσιους ή ιδιωτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς δεν αντιμετωπίζουν ούτε το πρόβλημα συμμετοχής ή αποκλεισμού των παιδιών από τις δομές, ούτε τα προβλήματα στους όρους και τις προϋποθέσεις για τη διαπαιδαγώγησή τους, ούτε καταργούν τα τροφεία στους παιδικούς σταθμούς.

Ακόμα πιο έντονα εκδηλώνεται η εμπορευματοποίηση ως προς τις υπηρεσίες φροντίδας υπερηλίκων, χρόνια πασχόντων, ΑμΕΑ, καθώς είναι ελάχιστες και υποβαθμισμένες οι υπάρχουσες κρατικές δομές. Είναι χαρακτηριστικό το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται γύρω από τη λεγόμενη «οικονομία φροντίδας» (σ.σ.: «care economy»), στην οποία οι επιχειρηματικοί όμιλοι και οι διακρατικές ιμπεριαλιστικές ενώσεις εντοπίζουν μια «ανερχόμενη αγορά»31. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΕ προτείνει ως συμπλήρωμα στο περιορισμένο και υποβαθμισμένο κρατικό σύστημα κοινωνικών υπηρεσιών Πρόνοιας, που λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, την ενίσχυση του εμπορευματικού, ιδιωτικού τομέα. Την ίδια στιγμή, μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων κατευθύνεται και στην ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών στήριξης της οικογένειας από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, από επιχειρήσεις «Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας», που συμπληρώνουν τα μέτρα διαχείρισης της ακραίας φτώχειας.

Ωστόσο, οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις της ΕΕ συχνά πλασάρονται και με φεμινιστικό μανδύα. Είναι χαρακτηριστική η έκδοση του Ευρωπαϊκού Λόμπι Γυναικών για τη λεγόμενη «μοβ οικονομία», στην οποία αναφέρεται ότι «η επένδυση στη φροντίδα αποτελεί μέρος ενός μακροπρόθεσμου προτύπου βιώσιμης ανάπτυξης», και προτρέπει στην αύξηση του ποσοστού της γυναικείας απασχόλησης στους συγκεκριμένους τομείς, αξιοποιώντας την «ειδίκευση» της γυναίκας σε ανάλογες εργασίες στο πλαίσιο του ατομικού νοικοκυριού.

Τα επιτελεία της ΕΕ και των κρατών-μελών κοστολογούν κάποιες υποβαθμισμένες υποδομές σε σχέση με το πραγματικό κέρδος που φέρνει για το κεφάλαιο η μισθωτή εργασία γυναίκας και άντρα. Με αυτό το κίνητρο, εισήγαγαν όρους όπως η «απλήρωτη» ή «μη αμειβόμενη» εργασία για τη φροντίδα της οικογένειας και οι επιπτώσεις της επί του ΑΕΠ.32

Σε αυτήν τη βάση, η ΕΕ προτείνει ως μέτρο και την επιδότηση μελών της οικογένειας για τη στήριξη εξαρτώμενων μελών της οικογένειας. Κυρίως αφορά τις γυναίκες που επιφορτίζονται την ευθύνη αυτή, καθώς αποτελούν το 75% των λεγόμενων «άτυπων φροντιστών».33

Όλα τα παραπάνω αποτελούν αντιδραστικές προσαρμογές στις αντιφάσεις που γεννάει ο σύγχρονος καπιταλισμός, χωρίς να εξασφαλίζει ούτε την εργασία ως καθολικό κοινωνικό δικαίωμα, ούτε την κοινωνική ευθύνη για την αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους, της ζωής μετά από τον εργάσιμο βίο, για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης της γυναίκας με βάση το ρόλο της στην αναπαραγωγική διαδικασία, τις βιολογικές και ψυχολογικές της ανάγκες.

 

ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Η ΕΕ προβάλλει τη «γυναικεία επιχειρηματικότητα» ως «αποτελεσματικό εργαλείο για τη γυναικεία χειραφέτηση»34. Η συγκεκριμένη κατεύθυνσή της σχετίζεται και με την προσπάθεια διαχείρισης της ανεργίας, που έχει μεγαλύτερες διαστάσεις στις γυναίκες, αλλά και με το γεγονός ότι τα ευρωπαϊκά προγράμματα επιχειρούν να στρέψουν τη «γυναικεία επιχειρηματικότητα» σε νέους κλάδους. Ωστόσο, οι διακηρύξεις των ευρωενωσιακών επιτελείων περί «προώθησης συνεργασιών και οργάνωση συμμετοχικών διαδικασιών»35 δεν μπορούν να κρύψουν ότι η ΕΕ και τα κράτη-μέλη βλέπουν ευκαιριακά, προσωρινά αυτού του είδους τη μικρή επιχειρηματικότητα.

Η «γυναικεία επιχειρηματικότητα ευκαιρίας» προβάλλεται σε αντιπαράθεση με τη «γυναικεία επιχειρηματικότητα ανάγκης», δηλαδή με τη μικρή, ατομική επιχείρηση που ξεκινά μια γυναίκα μόνο ως «λύση ανάγκης» στη μακροχρόνια ανεργία ή στην υποαπασχόληση. Επιδιώκεται η διαμόρφωση προϋποθέσεων ώστε η συνένωση κεφαλαίου, ατομικών, πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της ανταγωνιστικότητας της καπιταλιστικής οικονομίας. Αποτελεί έναν ακόμα κρίκο της αλυσίδας για τη λειτουργία ευρύτερων σχημάτων επιχειρήσεων, που θα λειτουργούν ως δορυφόροι των μονοπωλιακών κολοσσών.

Πλευρά της πολιτικής της ΕΕ είναι και η ώθηση γυναικών στη λεγόμενη «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία» (Κ.ΑΛ.Ο.). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι προτάσεις του ελληνικού κυβερνητικού θεσμού, της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, για τη «σύσταση επιχειρήσεων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας από γυναίκες ... και την προώθηση της ισότητας των φύλων στον τομέα της επιχειρηματικότητας»36. Ουσιαστικά, η Κ.ΑΛ.Ο αξιοποιείται ως μηχανισμός διαχείρισης της ανεργίας, ως χώρος όπου διαμορφώνονται ακόμα πιο χαμηλά οι μισθοί, ασκώντας συνολικά πίεση για μείωσή τους και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Στοχεύουν να προσελκύσουν ιδιαίτερα άνεργες γυναίκες και μισθωτές επιστήμονες, προβάλλοντας ότι πρόκειται για τομέα που «ταιριάζει» στις «ικανότητες», στο αίσθημα αλληλεγγύης και τις «ευαισθησίες» των γυναικών. Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα ακόμα μέσο για την υποκατάσταση της κρατικής ευθύνης στη χρηματοδότηση και ανάπτυξη κοινωνικών υπηρεσιών υγείας, πρόνοιας, αθλητισμού, πολιτισμού.

 

Η «ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ» ΩΣ «ΚΟΙΝΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΞΙΑ» ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗΣ-ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ

Ο ταξικός χαρακτήρας της ΕΕ επιδιώκεται να συγκαλυφθεί με διακηρύξεις των ευρωενωσιακών θεσμών για την «ισότητα των φύλων», που προβάλλεται ως «κοινή ευρωπαϊκή αξία». Τα όργανα της ΕΕ και των κρατών-μελών αξιοποιούν την «ισότητα» αντρών και γυναικών ως όχημα για την επίθεση στα κοινωνικά δικαιώματα όπως ήδη αναφέρθηκε, αλλά και ως μέσο ιδεολογικής-πολιτικής χειραγώγησης. Η γυναικεία ανισοτιμία παρουσιάζεται ως ζήτημα ιδεολογικό, νοοτροπίας, παιδαγωγικό, αποσπασμένο από την ταξική του βάση.

Οι αστικοί σχεδιασμοί συγκεντρώνουν την προσοχή τους στην ενσωμάτωση των μισθωτών γυναικών στη γραμμή της ταξικής συμφιλίωσης. Στο όνομα της ισότητας, η ΕΕ συστήνει ποσοστώσεις με βάση το φύλο, ακόμα και στις «ομάδες συλλογικής διαπραγμάτευσης»37 των εργαζόμενων με την καπιταλιστική εργοδοσία, ισχυριζόμενη ότι με αυτόν τον τρόπο θα εκφράζονται οι απόψεις και των δύο φύλων. Όμως, το πραγματικό τους ενδιαφέρον είναι να αξιοποιήσουν μια μερίδα εργαζόμενων γυναικών, «επενδύοντας» –όπως αναφέρουν– σε χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου, όπως είναι η αποφυγή συγκρούσεων, η μεγαλύτερη ευελιξία. Με αυτόν τον τρόπο, καλούν τις γυναίκες να συμβιβαστούν με την απώλεια εργασιακών, ασφαλιστικών δικαιωμάτων στο έδαφος της εξασφάλισης της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών μονοπωλίων. Καλλιεργούν την «ενότητα συμφερόντων» με βάση το φύλο, σε αντιπαράθεση με τα ταξικά συμφέροντα, ανεξάρτητα από φύλο.

 

Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ «ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ» ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΤΑΞΙΚΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ

 Η ΕΕ και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της παρουσιάζουν τη θεσμοθέτηση ποσοστών στη συμμετοχή των φύλων στα λεγόμενα «Κέντρα Λήψης Αποφάσεων» (ΚΛΑ) ως μέτρο για την καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας. Η συμμετοχή των γυναικών στα όργανα της αστικής εξουσίας και στις διοικήσεις των καπιταλιστικών επιχειρήσεων χρησιμοποιείται για να κρύψει τον ταξικό χαρακτήρα της γυναικείας ανισοτιμίας, απομονώνοντας από αυτόν τα προβλήματα που υπάρχουν στη συνείδηση, στη συμπεριφορά, στις άλλες –με εξαίρεση τις οικονομικές– κοινωνικές σχέσεις, μιλώντας ακόμα και για προβλήματα «ανδροκρατούμενης» εξουσίας και κοινωνίας. Αφετηρία των συγκεκριμένων πολιτικών πρακτικών είναι η εξάλειψη τέτοιων προβλημάτων που αφορούν τις γυναίκες της αστικής τάξης και οι αντίστοιχοι εκσυγχρονισμοί, διατηρώντας τις εκμεταλλευτικές σχέσεις. Βέβαια, το γεγονός ότι οι αναχρονιστικές αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στο σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο αναπαράγονται όχι μόνο με τη στάση των εργοδοτών στους χώρους εργασίας, αλλά και με τη στάση, τη συμπεριφορά αντρών σε όργανα του αστικού κράτους, μέσω των ΜΜΕ, της εκπαίδευσης, μέσα από τα θρησκευτικά δόγματα, δεν αναιρεί ότι η πηγή των κοινωνικών διακρίσεων σε βάρος της είναι η διαίρεση της κοινωνίας σε εκμεταλλευτές και σε όσους υφίστανται την εκμετάλλευση.

Πρόκειται για ζητήματα που προβάλλονται από φιλελεύθερα και σοσιαλδημοκρατικά αστικά κόμματα, παρά τις κάποιες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Όμως, ο αντιλαϊκός απολογισμός της πολιτικής της ΕΕ, αλλά και της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ μέχρι σήμερα, όπως και των αστικών κυβερνήσεων που προηγήθηκαν, δεν οφείλεται στο βαθμό εκπροσώπησης των γυναικών στο ευρωκοινοβούλιο, στα υπουργικά συμβούλια, στα όργανα των αστικών κομμάτων. Έχει αφετηρία τα ταξικά συμφέροντα που υπηρετούν, τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Μόνο το Κομμουνιστικό Κόμμα στην ουσία μπορεί να στηρίξει την ανάδειξη μισθωτών, άνεργων, αυτοαπασχολούμενων γυναικών στους θεσμούς του αστικού κράτους, κυρίως στα όργανα του εργατικού, λαϊκού κινήματος, από τη σκοπιά των εργατικών-λαϊκών συμφερόντων.

Από τα αστικά επιτελεία στην ΕΕ και στην Ελλάδα, αξιοποιείται και η γυναικεία συμμετοχή στα ΚΛΑ για την προετοιμασία μιας γυναικείας αστικής «πρωτοπορίας», που θα συμβάλλει στην ταξική ενσωμάτωση των γυναικών εργατικής-λαϊκής ένταξης ή καταγωγής, ιδιαίτερα στη χειραγώγηση με σύγχρονους όρους των μισθωτών επιστημόνων. Ταυτόχρονα, το ενδιαφέρον τους είναι σταθερά προσανατολισμένο στην ανάγκη να ξεπεραστούν τα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες κυρίως αστικής καταγωγής ή ένταξης στην εκπροσώπησή τους στα Διοικητικά Συμβούλια των μετοχικών-καπιταλιστικών επιχειρήσεων, εισηγμένων στο Χρηματιστήριο, εκτιμώντας ότι αποτελεί «...το κλειδί για την ανταγωνιστικότητα στην παγκόσμια οικονομία».38 Υπογραμμίζεται η άποψη ότι «οι γυναίκες-ανώτατα στελέχη των επιχειρήσεων διακρίνονται για την αποτελεσματικότητα της διοίκησής τους»39, δηλαδή είναι «αποτελεσματικές» στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού κέρδους, κυρίως μέσω της έντασης της εκμετάλλευσης των εργαζόμενων της επιχείρησης, αντρών και γυναικών.

 

Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΕ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Η ΕΕ επικεντρώνεται στη βία που υφίσταται η γυναίκα μέσα στην οικογένεια από τα αντρικά μέλη της, στη σωματική, λεκτική, ψυχολογική βία και στη σεξουαλική παρενόχληση. Ανάγει τις συγκεκριμένες μορφές βίας στις άνισες σχέσεις των δύο φύλων και παρουσιάζει ως αφετηρία τους την άνιση συμμετοχή της γυναίκας στην εξουσία, παρακάμπτοντας τον εκμεταλλευτικό χαρακτήρα της εξουσίας. Έτσι, αποσιωπά την πολύμορφη βία που δέχονται οι γυναίκες στην καπιταλιστική κοινωνία, κυρίως την εργοδοτική βία, φαινόμενο που υπάρχει και σε χώρες με αυξημένη συμμετοχή γυναικών στα ανώτερα αστικά όργανα.

Μέσα στην εργατική, λαϊκή οικογένεια, πηγή της βίαιης συμπεριφοράς αντρών προς τις γυναίκες είναι οι αναχρονιστικές απόψεις για τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων, σε συνδυασμό με οξυμένα κοινωνικά προβλήματα, όπως η ανεργία, ιδιαίτερα η μακροχρόνια, η εργασιακή ανασφάλεια, η γενίκευση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, της εκ περιτροπής εργασίας, των απολύσεων, των συμβάσεων ορισμένου χρόνου, τα ωράρια-λάστιχο για το ζευγάρι, γενικότερα το άγχος για την επιβίωση, την κάλυψη βασικών αναγκών της οικογένειας. Ο περιορισμένος ελεύθερος χρόνος και η έλλειψη ανάπαυσης, δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας σμπαραλιάζει την οικογενειακή ζωή, τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων, ενώ διατηρείται ή και αναπτύσσεται αντιδραστική συμπεριφορά αντρών της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, αλλά και παθητική στάση γυναικών. Οι οικονομικοί όροι, μαζί με την απουσία κοινωνικών υπηρεσιών και δομών, δεσμεύουν τη γυναίκα σε μια βίαιη, παθογόνα κοινωνική (οικογενειακή ή διαπροσωπική) συμβίωση.

Ως προς τη διαχείριση του φαινομένου, η ΕΕ χρηματοδοτεί προγράμματα ολιγοετούς διάρκειας σε δήμους και άλλους αστικούς θεσμούς, κυρίως όμως προς τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που ασχολούνται με τα ζητήματα της βίας κατά των γυναικών. Κυρίως, προσανατολίζεται σε μέτρα πρόληψης του φαινομένου με κριτήριο να περιοριστεί το «κόστος» για το αστικό κράτος και τους επιχειρηματικούς κολοσσούς. Υπολογίζουν το χρόνο απουσίας της κακοποιημένης γυναίκας από την εργασία, τη μείωση της παραγωγικότητάς της, τις δαπάνες για υπηρεσίες υγείας, πρόνοιας και νομικής βοήθειας με όρους «οικονομικών απωλειών», που σε ετήσια βάση τις λογαριάζουν σε 225 δισεκατομμύρια ευρώ.40

 

Η «ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ» ΩΣ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΩΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΕ

Η ΕΕ, παίρνοντας υπόψη ότι αναχρονιστικές νομοθεσίες ή θρησκευτικές θέσεις, εθιμοτυπικές συμπεριφορές είναι οξυμένες σε τρίτες χώρες με τις οποίες επιδιώκει τη διεύρυνση των σχέσεών της ή την επέκταση της ΕΕ, προωθεί προγράμματα περιορισμού αυτών των ανισοτιμιών.41 Θεωρεί ότι αποτελούν μέρος της εξωτερικής της πολιτικής.42 Η σχετική δράση και οι πρωτοβουλίες που ξεπερνούν τα σύνορά της43 αξιοποιούνται στο πλαίσιο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών με άλλες ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες, όπως των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ρωσίας, για το μοίρασμα ενεργειακών πηγών και νέων αγορών.

Ενδεικτικά αποτυπώνεται στα προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ σε καπιταλιστικά κράτη όπως η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Λευκορωσία, η Γεωργία, η Δημοκρατία της Μολδαβίας και η Ουκρανία44, με στόχο να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας. Επίσης, στο πλαίσιο της περιφερειακής στρατηγικής της ΕΕ για τη Συρία και το Ιράκ αναπτύσσονται προγράμματα για την ενσωμάτωση των γυναικών στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς της, με πρόσχημα την αντιμετώπιση του ISIS/Daesh (1 δισεκατομμύριο ευρώ έχει ήδη διατεθεί).

Οι αναλύσεις της ΕΕ εστιάζουν στις διαφορές στην κοινωνική θέση της γυναίκας ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες και στο «μουσουλμανικό κόσμο» ή άλλες χώρες του καπιταλιστικού κόσμου. Η δράση της παρουσιάζεται ως αναγκαστική στον «πόλεμο πολιτισμών», αποκρύβοντας και με αυτόν τον τρόπο το «μωσαϊκό» των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Τα φαινόμενα και οι πρακτικές που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών (όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων45, οι καταναγκαστικές εκτρώσεις ή στειρώσεις, οι καταναγκαστικοί γάμοι παιδιών46) υπάρχει ανάγκη να αντιμετωπιστούν δραστικά και να εκλείψουν. Βέβαια, η ριζική αντιμετώπισή τους, με βάση την εμπειρία των αντίστοιχων νομικών απαγορεύσεων σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, δε γίνεται αποσπασματικά με μια «τεχνητή» μεταφορά πολιτιστικών στοιχείων από τον ένα λαό στον άλλο, που δεν έχει μόνο ηθική, πολιτιστική διάσταση. Αλλά προϋποθέτει τη δημιουργία κατάλληλων οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών συνθηκών και υποδομών. Ορισμένα αντιδραστικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς αποτελούν στοιχεία ενσωματωμένα στον πολιτισμό, στις εθνικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Αποτυπώνουν καθυστερήσεις στην προσαρμογή του νομικού, ηθικού πλαισίου στις καπιταλιστικές σχέσεις, εξαιτίας της επιβίωσης προκαπιταλιστικών αναχρονιστικών αντιλήψεων και πρακτικών για την κοινωνική θέση της γυναίκας.

Ταυτόχρονα, στο επίκεντρο του προβληματισμού της ΕΕ βρίσκεται η άνοδος της γυναικείας συμμετοχής σε «ειρηνευτικές διαδικασίες»47, ακολουθώντας τις ανάλογες κατευθύνσεις του ΝΑΤΟ.48 Στόχος είναι η πιο ενεργή συμμετοχή των γυναικών στα Σώματα Ασφαλείας και η άμεση εμπλοκή τους σε στρατιωτικές επιχειρήσεις49, στο έδαφος της έντασης της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας και της αυτοτελούς στρατιωτικοποίησης της ΕΕ. Τα ευρωενωσιακά επιτελεία και οι αστικές κυβερνήσεις θέλουν τις γυναίκες γρανάζι στους επικίνδυνους για τους λαούς σχεδιασμούς, σε μια συγκυρία που εστίες ανάφλεξης διατηρούνται και αναζωπυρώνονται και δίπλα στις παλιές δημιουργούνται και νέες, σε μια περίοδο που οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές συνεχίζονται εξαιτίας των πολεμικών εστιών και επεμβάσεων, της έντασης της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Πλέον έχει συσσωρευτεί πλούσιο υλικό για το αντιλαϊκό περιεχόμενο της στρατηγικής της ΕΕ απέναντι στις γυναίκες, όπως υλοποιήθηκε από τις αστικές κυβερνήσεις στην Ελλάδα διαχρονικά. Η «ισότητα των φύλων», η «ίση μεταχείριση», οι «ίσες ευκαιρίες» αποτέλεσαν τους πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχτηκαν τα καπιταλιστικά κράτη για να καταργήσουν θετικές ρυθμίσεις, όπως η απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας των γυναικών σε ορισμένες βιοτεχνίες, η πενταετής διαφορά στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης στην Ελλάδα. Παραχωρήσεις που κατακτήθηκαν κάτω από την πίεση των σκληρών αγώνων του εργατικού και του γυναικείου κινήματος, με την καθοριστική συμβολή του Κομμουνιστικού Κόμματος, κυρίως κάτω από την πίεση των κατακτήσεων που απολάμβαναν οι γυναίκες, οι λαοί των σοσιαλιστικών χωρών.

Στις σύγχρονες συνθήκες, όχι μόνο διατηρούνται, αλλά και βαθαίνουν οι κοινωνικές διακρίσεις σε βάρος της γυναίκας στα κράτη-μέλη της ΕΕ, ως συνέπεια της συνολικής επίθεσης του κεφαλαίου που εξειδικεύεται σε μέτρα απέναντι στην εργατοϋπάλληλο, τη μισθωτή επιστήμονα, την αυτοαπασχολούμενη, την αγρότισσα, τη συνταξιούχο. Αποδεικνύεται ότι η έλλειψη σταθερού ημερήσιου κι εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, σε συνθήκες που η γυναίκα έχει σχεδόν την αποκλειστική ευθύνη για τη φροντίδα της οικογένειας, η γενικευμένη ανασφάλεια της εργαζόμενης δεν είναι αποτέλεσμα κάποιων δήθεν «κακών» ή «λαθεμένων» πολιτικών επιλογών των επιτελείων της ΕΕ. Η ισότιμη συμμετοχή της γυναίκας στην εργασία, στην κοινωνική ζωή δεν μπορεί να εξασφαλιστεί με την αλλαγή των «εύθραυστων» συμμαχιών ανάμεσα στα κράτη-μέλη ή με την εναλλαγή στη σύνθεση του ευρωκοινοβουλίου των σοσιαλδημοκρατικών, των νεοφιλελεύθερων ή ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών δυνάμεων, παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις και μεταξύ τους αντιπαραθέσεις. Γιατί ενιαία υπερασπίζονται τους βασικούς άξονες της στρατηγικής ΕΕ για την ένταση της εκμετάλλευσης και καταπίεσης των μισθωτών γυναικών, ως μέσο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρηματικών κολοσσών.

Η συζήτηση με επίκεντρο τα δικαιώματα των γυναικών αξιοποιείται μπροστά στις ευρωεκλογές για τη διαμόρφωση ενός βολικού πεδίου αντιπαράθεσης ανάμεσα στους υπερασπιστές της «ευρωπαϊκής ενοποίησης» και τους «πολέμιούς» της, ανάμεσα στους οπαδούς της «ανάπτυξης ενός συστήματος δημοκρατικής ισοτιμίας στην ΕΕ» και τους λαϊκιστές/ακροδεξιούς, που παρουσιάζουν ένα πιο συντηρητικό σχήμα για τον πρωταρχικό ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια. Στις κάλπικες διαχωριστικές γραμμές που στήνονται, έχουν πάρει θέση και ρόλο οι ευρωβουλευτές των αστικών κομμάτων της Ελλάδας –ιδιαίτερα του ΣΥΡΙΖΑ που αναπαράγει το παλιό και χρεοκοπημένο δίπολο «πρόοδος-συντήρηση»– προσπαθώντας να χειραγωγήσουν τη σκέψη, τη στάση και τελικά την ψήφο των γυναικών. Κανένα κόμμα, καμιά κυβέρνηση, που εξυπηρετεί τα μονοπώλια και το κεφάλαιο, το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, δεν μπορεί να έχει προοδευτική πολιτική, όπως και αν αυτοπροσδιορίζεται. Μοναδικός φωτεινός δρόμος διεξόδου είναι αυτός της λαϊκής πάλης, της κοινής αγωνιστικής δράσης με το εργατικό, λαϊκό κίνημα άλλων χωρών, ώστε η λαϊκή θέληση να επιβάλει την απεμπλοκή της χώρας μας και γειτονικών χωρών από τους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς.

Η κοινωνική και πολιτική πείρα που έχει συγκεντρωθεί όλα αυτά τα χρόνια, ιδιαίτερα την περίοδο της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, μπορεί να αξιοποιηθεί από τις εργαζόμενες γυναίκες για να δουν με διαφορετικό μάτι τον τρόπο ζωής και δράσης τους, να αποτυπωθεί στο κριτήριο ψήφου.

Είναι φανερό ότι και στην ευρωβουλή δύο γραμμές συγκρούονται. Από τη μια είναι η γραμμή υπεράσπισης της ΕΕ των μονοπωλίων, του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, που οδηγεί σε νέες θυσίες, νέα δεινά τις γυναίκες εργατικής-λαϊκής ένταξης ή καταγωγής. Από την άλλη, είναι η γραμμή που συγκρούεται με την καπιταλιστική βαρβαρότητα και αγωνίζεται να γίνει πιο μαζική και δυναμική η λαϊκή αντεπίθεση με πυξίδα τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες. Είναι η γραμμή που αταλάντευτα υπηρετεί το ΚΚΕ, μαζί με άλλα ΚΚ της Ευρωπαϊκής Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας, μέσα κι έξω από την ευρωβουλή.

Η ισχυροποίηση του ΚΚΕ στις επερχόμενες ευρωεκλογές, στις περιφερειακές και τοπικές εκλογές, στις βουλευτικές σημαίνει αποκάλυψη των σχεδιασμών και δεσμεύσεων της ΕΕ, των αστικών κυβερνήσεων και των αντιλαϊκών διοικήσεων σε δήμους και Περιφέρειες. Την επομένη των εκλογών, χρειάζεται ένα ισχυρό αποκούμπι για τη σταθερή υπεράσπιση των σύγχρονων δικαιωμάτων της γυναίκας στην εργασία, στην κοινωνική προστασία της μητρότητας και της οικογένειας.

Από τη θέληση και δράση της γυναίκας, από τη συμμετοχή της σήμερα στο εργατικό, λαϊκό κίνημα, στο ριζοσπαστικό γυναικείο κίνημα, από την ψήφο της στις εκλογικές μάχες εξαρτάται πόσο γρήγορα μπορούν να δρομολογηθούν ριζικές αλλαγές. Η πραγματική αλλαγή συσχετισμού ανάμεσα στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, από τη μια, και την αστική τάξη, από την άλλη, προϋποθέτει τον απεγκλωβισμό εργατικών-λαϊκών δυνάμεων από τη στήριξη της τάξης του κεφαλαίου. Αυτό σημαίνει ανασύνταξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος, με τη συμμετοχή των εργαζόμενων και άνεργων γυναικών, για γίνει πιο μαζική και αποφασιστική η σύγκρουση, η ρήξη με τα συμφέροντα των καπιταλιστών, το κράτος και τις συμμαχίες τους. Η κοινωνική συμμαχία της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων μπορεί να συμβάλει σε αυτήν την κατεύθυνση, να αποτελέσει τον «κυματοθραύστη» της επιθετικότητας της ΕΕ, των αστικών κυβερνήσεων, του κεφαλαίου.

Η ενίσχυση του ΚΚΕ παντού μπορεί να προσδώσει νέα πνοή και δύναμη στην εργατική, λαϊκή πάλη για την απαλλαγή της εργαζόμενης και άνεργης γυναίκας στην πόλη και στην ύπαιθρο από την ανασφάλεια, το άγχος, τη ζωή με υποχρεώσεις και χωρίς δικαιώματα. Μπορεί πιο γρήγορα να ανοίξει το δρόμο για τη ριζική ανατροπή της καπιταλιστικής εξουσίας και κυριαρχίας, που είναι προϋπόθεση για την κοινωνική ιδιοκτησία στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, για την οργάνωση της παραγωγής, των υπηρεσιών με κεντρικό σχεδιασμό, για την ουσιαστική άσκηση της εργατικής εξουσίας με τη συμμετοχή όλων των εργαζόμενων στις συνελεύσεις στους εργασιακούς χώρους, με το δικαίωμα της αντιπροσώπευσης στα όργανα εξουσίας από τα κατώτερα έως τα ανώτερα, του ελέγχου και της ανάκλησης των αντιπροσώπων. Σε αυτές τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές συνθήκες μπορεί να αποκτήσει δημιουργικό περιεχόμενο η εργασία της γυναίκας και η αξιοποίηση του μη εργάσιμου χρόνου, να χτιστεί σε γερά θεμέλια η ισοτιμία και η χειραφέτηση της γυναίκας.

 


ΣημειώσειςΣημειώσεις

1. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/strategic_engagement_en.pdf

2. Στην ΕΕ των 28 το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών, ηλικίας 20 έως 64 ετών, το 2016 έφτασε το 65,3% σημειώνοντας αύξηση από τα επίπεδα του 63,4% το 2014 και του 62,2% όπου βρισκόταν το 2006.

3. Δελτία Τύπου της Eurostat, με το πιο πρόσφατο να αφορά το έτος 2015 και European semester thematic factsheet: Women in labour Market, 8.11.2017, με έτος αναφοράς τα στοιχεία απασχόλησης του 2016.

4. Το χάσμα στα ποσοστά απασχόλησης ανδρών και γυναικών φτάνει τις 11,6 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ είναι ακόμα μεγαλύτερο (18,1 ποσοστιαίες μονάδες) όσον αφορά την πλήρη απασχόληση, λόγω της κυριαρχίας των ευέλικτων μορφών απασχόλησης στο γυναικείο εργατικό δυναμικό.

5. Eurofound (2016), The gender employment gap: Challenges and solutions, Publications Office of the European Union, Luxembourg.

6. Με μέση γυναικεία απασχόληση 70,6%.

7. Με μέση γυναικεία απασχόληση 67,6%.

8. Χαρακτηριστικά, η Ελλάδα έχει το χαμηλότερο ποσοστό γυναικείας απασχόλησης (46,8%), ενώ η Σουηδία έχει το υψηλότερο ποσοστό σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ των 28 (79,2%). Στην Ελλάδα, το ποσοστό της γυναικείας απασχόλησης παρουσίασε αύξηση κατά 5,1% σε σχέση με το 2014 (41,7%), μετά από τη μείωση των ποσοστών γυναικείας απασχόλησης την περίοδο βαθέματος της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα (2008-2014) κατά 19,5%. European semester thematic factsheet: Women in labour Market, 8.11.2017.

9 . Το αντίστοιχο ποσοστό στους άντρες έφτανε το 8,2% στην ΕΕ. 2018/2077(INI) Σχέδιο έκθεσης σχετικά με τις υπηρεσίες φροντίδας στην ΕΕ.

10. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 32% των «οικονομικά ανενεργών» γυναικών στην ΕΕ των 28, ηλικίας 20-64 ετών, είναι επιφορτισμένες με προσωπικές ευθύνες, με τη στήριξη των παιδιών και των άλλων εξαρτώμενων μελών της οικογένειας. Το συγκεκριμένο ποσοστό φτάνει το 40% στις γυναίκες της ηλικιακής κατηγορίας 25-49 ετών, δηλαδή σε μια περίοδο της ζωής τους που τεκνοποιούν και μέχρι τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης των παιδιών. European semester thematic factsheet: Women in labour Market, 8.11.2017.

11. Η Πρόταση Οδηγίας «σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές» http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1311&langId=en#navItem-2, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/
?uri=CELEX:52017PC0253&from=EN

12. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52017PC0253&from=EN

13. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52017PC0253&from=EN

14. Χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα οι φοιτήτριες πλειοψηφούν έναντι των φοιτητών κατά μέσο όρο την τελευταία δωδεκαετία κατά 20 περίπου ποσοστιαίες μονάδες (40,9% είναι άντρες και το 59,1% γυναίκες), ενώ η ψαλίδα μεγαλώνει ακόμα περισσότερο στους πτυχιούχους (35,8% στους άνδρες και 64,2% στις γυναίκες αντίστοιχα). Στην Ελλάδα το 34,2% των νέων γυναικών έχουν ολοκληρώσει πανεπιστημιακές σπουδές, την ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες είναι 27,6%. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Tertiary_education_statistics/el

15. https://www.esos.gr/arthra/59019/htypise-kokkino-i-anergia-ton-ptyhioyhon-aei-stin-ellada

16. «Το μέλλον της Ευρώπης θα είναι ψηφιακό», ανέφερε σε δήλωσή της την 8η Μάρτη 2018 η Μ. Γκαμπριέλ, επίτροπος Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας, διαμηνύοντας πως «οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν μπορούν να αποκλειστούν από την ψηφιακή μεταμόρφωση της οικονομίας και της κοινωνίας» (http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-1507_el.htm). Αντίστοιχα, η περασμένη Παγκόσμια Μέρα για το Κορίτσι (11 Οκτώβρη) αφιερώθηκε από τον ΟΗΕ σε αντίστοιχους προβληματισμούς με κεντρικό σύνθημα: «With Her: A Skilled Girl Force» (http://www.un.org/en/events/girlchild/).

17. Το ποσοστό των γυναικών στο σύνολο των αποφοίτων της Πληροφορικής φτάνει το 20,62%, ενώ μόλις το 25% αυτών απασχολούνται σε θέσεις εργασίας ανάλογες με το αντικείμενο σπουδών τους. Το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες αποφοίτους φτάνει το 53,26%. «Η ετήσια απώλεια παραγωγικότητας για την ευρωπαϊκή οικονομία λόγω των γυναικών που εγκαταλείπουν τις ψηφιακές θέσεις εργασίας τους και παραμένουν οικονομικά ανενεργές, ανέρχεται σε 16,1 δισ. ευρώ ετησίως», εκτιμά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-1507_el.htm).

18. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---relconf/documents/meetingdocument/wcmspdf

19. Κωνσταντίνα Κούνεβα, με Ερώτησή της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (E-000663-18, 5 Φλεβάρη 2018).

20. «Πρότυπο» θεωρείται η Σύμβαση που υπέγραψε η γερμανική συνδικαλιστική οργάνωση στον κλάδο του Μετάλλου «IG Metall» με την αντίστοιχη εργοδοτική ένωση σε ένα κρατίδιο της χώρας, με βάση την οποία δίνεται η δυνατότητα να μειώνεται ή να αυξάνεται «σε ατομική βάση ο χρόνος εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται πως εργαζόμενοι με μικρά παιδιά ή επιφορτισμένοι με τη φροντίδα ηλικιωμένων μπορούν να δουλεύουν με μειωμένο ωράριο, δηλαδή έως και 28 ώρες τη βδομάδα (από 35 ώρες), για ένα διάστημα από 6 μήνες έως και 2 χρόνια, με αντίστοιχη μείωση των αποδοχών. Το παράδειγμα προβλήθηκε και από την ετήσια επισκόπηση της απασχόλησης και των κοινωνικών εξελίξεων στην Ευρώπη (ESDE) για το 2018. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδίδει τα εύσημα στις συνδικαλιστικές οργανώσεις που δεν τάσσονται πλέον υπέρ μιας γενικής μείωσης του εργάσιμου χρόνου, αλλά αναζητούν «λύσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες των εταιριών και των εργαζόμενων».

21. Οι σχετικές προτάσεις αποτυπώνονται στην έκδοση Towards age-friendly work in Europe που επεξεργάστηκαν από κοινού φορείς της ΕΕ (Eurofound, EU-OSHA, Cedefop), ανάμεσα σε αυτούς και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE).

22. Υπολογίζεται ότι το «χάσμα» στις συντάξιμες αποδοχές ανδρών και γυναικών φτάνει το 38,3% στην ηλικιακή ομάδα 65 ετών και άνω, παρουσιάζοντας μια μικρή μείωση κατά 2% μέσα σε μια διετία. Με δεδομένα του 2013, υπολόγιζαν το συνταξιοδοτικό κενό μεταξύ γυναικών και ανδρών από 65 έως 74 ετών σε 40,2%. (IPOL_STU(2016)571363_EN.pdf).

23. EU-OSHA, Cedefop, Eurofound and EIGE, Joint report on Towards age-friendly work in Europe: a life-course perspective on work and ageing from EU Agencies, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2017.

24. Η απόκλιση στις συντάξεις ανδρών και γυναικών έφτασε το 26,6% το 2014, παρουσιάζοντας μείωση την περίοδο 2008-2014 κατά 12,4% (IPOL_STU(2016)571363_EN.pdf).

25. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat, η μέση ωριαία αμοιβή των γυναικών στην ΕΕ είναι κατά 16,7% χαμηλότερη από την αντίστοιχη των ανδρών. Πολλαπλάσια είναι η μέση διαφορά των συνολικών αποδοχών, η οποία φτάνει το 39,6%, ως αποτέλεσμα των χαμηλότερων ωριαίων αποδοχών, των λιγότερων ωρών εργασίας και των μικρότερων ποσοστών απασχόλησης των γυναικών. Αφορά στοιχεία του 2015. Για την Ελλάδα το μισθολογικό χάσμα φτάνει το 15% με έτος αναφοράς το 2010. European semester thematic factsheet: Women in labour Market, 8.11.2017.

26. Μηνιαία στοιχεία απασχόλησης του ΕΦΚΑ για το Μάη του 2018. Το μέσο ημερομίσθιο των γυναικών ήταν κατά 16,4% χαμηλότερο από το αντίστοιχο ημερομίσθιο των ανδρών (39,29 έναντι 47 ευρώ), ενώ ο μέσος μισθός υπολειπόταν κατά 17,5% (820,72 έναντι 995,27 ευρώ). Όσον αφορά τους εργαζόμενους με πλήρη απασχόληση, οι γυναίκες καταγράφουν μέσο ημερομίσθιο (45,72 ευρώ) που αντιπροσωπεύει το 87,50% του αντίστοιχου ημερομισθίου των ανδρών (52,25 ευρώ). Είναι χαρακτηριστικό ότι το ημερομίσθιο ανδρών και γυναικών που εργάζονται με μερική απασχόληση στην Ελλάδα παρουσιάζει μια μικρή διαφοροποίηση, στο 3,35%.

27. 80% του συνόλου της φροντίδας σε επίπεδο ΕΕ παρέχεται από άτυπους φροντιστές. 2018/2077(INI) Σχέδιο έκθεσης σχετικά με τις υπηρεσίες φροντίδας στην ΕΕ.

28. Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «σχετικά με την ανάπτυξη εγκαταστάσεων παιδικής φροντίδας για μικρά παιδιά με σκοπό την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην εργασία, τη διευκόλυνση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των εργαζόμενων γονέων και την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη» [COM(2018)273].

29. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει πως έχει επιτευχθεί ο στόχος για τα παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών για την ΕΕ των 28, καθώς καλύπτεται το 32,9% των παιδιών, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, ο στόχος του 33% έχει επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό σε 12 κράτη-μέλη, ενώ στα υπόλοιπα 16 κράτη-μέλη πρόσβαση σε παιδική φροντίδα έχει λιγότερο από το 33% των παιδιών. Μάλιστα, σε 10 κράτη-μέλη πρόσβαση σε παιδική φροντίδα έχει λιγότερο από το 25% των παιδιών της μικρότερης ηλικιακής ομάδας.

30. Τα στοιχεία αφορούν το 2016. (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52018DC0273&from=EN)

31. Η ΕΕ έχει διαβλέψει «οικονομικές ευκαιρίες που προκύπτουν από τις δημόσιες δαπάνες και τα έξοδα των ίδιων των καταναλωτών, που σχετίζονται με τη γήρανση του πληθυσμού» (έγγραφο αναφοράς της Επιτροπής, της 23ης Φλεβάρη 2015, με τίτλο «Growing the Silver Economy in Europe»).

32. Η εταιρεία «McKinsey» υπολογίζει το ποσοστό της «μη αμειβόμενης εργασίας» των γυναικών στο 75% του συνόλου της παγκοσμίως. Όσον αφορά τα καπιταλιστικά κράτη της Δυτικής Ευρώπης, οι γυναίκες αφιερώνουν διπλάσιο χρόνο σε σύγκριση με τους άνδρες στις σχετικές δραστηριότητες. (THE POWER OF PARITY: HOW ADVANCING WOMEN’S EQUALITY CAN ADD $12 TRILLION TO GLOBAL GROWTH, SEPTEMBER 2015.)

33. 2018/2077(INI) Σχέδιο έκθεσης σχετικά με τις υπηρεσίες φροντίδας στην ΕΕ.

34. Δήλωση της Περιφερειάρχη Αττικής, Ρένας Δούρου, στην εκδήλωση «Athens Business Women Forum 2017» που συνδιοργανώθηκε από την Περιφέρεια Αττικής και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών.

35. Μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα στην Περιφέρεια Αττικής και την Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ).

36. Ημερίδα της Ελληνικής Αντιπροσωπίας του Ευρωπαϊκού Λόμπι Γυναικών και των τμημάτων του Λυκείου των Ελληνίδων: Εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής στην εποχή της κρίσης (3.4.2017).

37. Πρόκειται για ενώσεις εργαζόμενων σε επίπεδο επιχείρησης που διαπραγματεύονται με την καπιταλιστική εργοδοσία τη σύμβαση εργασίας. Στην Ελλάδα, εκφράζονται μέσα από τις «Ενώσεις Προσώπων».

38. Ταυτόχρονα, επισημαίνεται από τις εκθέσεις των επιτελείων της ΕΕ ότι η ενίσχυση της σύνθεσης των οργάνων της διοίκησης των εταιριών με γυναίκες μπορεί να βελτιώσει την εικόνα της, καθώς «οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν ένα αυξανόμενο ποσοστό της καταναλωτικής αγοράς και μια ηγετική ομάδα που περιλαμβάνει γυναίκες θα επιτύχει ευκολότερα την κατανόηση των γυναικών πελατών». Η ικανότητα των επιχειρηματικών ομίλων να προσεγγίζουν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τις γυναίκες ως καταναλώτριες συναρτάται με καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα [SEC (2011) 246 final].

39. Εστιάζοντας ιδιαίτερα στην κατηγορία των 500 πιο κερδοφόρων επιχειρήσεων στην Ελλάδα το 2015 (με βάση τα αποτελέσματα EBITDA), η ICAP καταγράφει καλύτερες επιδόσεις και των 46 επιχειρήσεων που διοικούνται από γυναίκες (το 9,2% των εταιριών της κατηγορίας).

40. Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), Estimating the costs of gender-based violence in the European Union, 2014.

41. http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-18-6501_el.htm

42. Σε πολλές περιπτώσεις, το φύλο ενσωματώνεται ή αποτελεί μεγάλη συνιστώσα διμερών προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα δημοσιονομικής στήριξης για τα ανθρώπινα δικαιώματα ύψους 12 εκατομμυρίων ευρώ στην Αρμενία. Άλλο παράδειγμα αποτελεί η χρηματοδότηση στη Λιβύη ενός προγράμματος ψυχικής υγείας, ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και οικονομικής και κοινωνικής ένταξης των γυναικών (2,9 εκατ. ευρώ, διμερής χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Μέσου Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης). Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για την οικονομική και κοινωνική χειραφέτηση γυναικών θυμάτων ένοπλων συγκρούσεων (1,5 εκατ. ευρώ, ταμείο εμπιστοσύνης της ΕΕ για την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία / Bekou) και τα περιφερειακά προγράμματα έχουν ανάλογες στοχεύσεις. Το πολυετές ενδεικτικό περιφερειακό πρόγραμμα για τη Λατινική Αμερική για το 2014-2020 περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των κοριτσιών και των γυναικών στους τρεις τομείς προτεραιότητας συνεργασίας του (εκτιμώμενος προϋπολογισμός 16-18 εκατομμυρίων ευρώ). https://www.consilium.europa.eu/el/infographics/eu-trade-map/

43. Σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, έχει δρομολογήσει από το Σεπτέμβρη του 2017 την πρωτοβουλία «Spotlight Initiative» για την εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, με αρχική επένδυση ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ ολοκληρώνεται η περιφερειακή εκστρατεία για την καταπολέμηση και την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Η πρωτοβουλία, που εφαρμόζεται με τριετή σύμβαση επιχορήγησης ύψους 3,24 εκατ. ευρώ, θα ξεκινήσει την άνοιξη του 2019 και θα υποστηρίξει δραστηριότητες «ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης».

44. «Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν δαπανηθεί 103 εκατομμύρια EUR σε 121 έργα και προγράμματα για την προώθηση της ισότητας των φύλων στην ευρωπαϊκή γειτονία, συμπεριλαμβανομένων των 5 εκατομμυρίων EUR του προγράμματος Women in Business (Γυναικεία Επιχειρηματικότητα) στις χώρες της ανατολικής εταιρικής σχέσης» [2016/2060(INI)].

45. Μια πρακτική που έχουν υποστεί τουλάχιστον 200 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια και εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε περίπου 30 χώρες. http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-18-6501_el.htm

46. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, αφορούν περίπου 12 εκατομμύρια κορίτσια κάτω των 18 ετών κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν το σχολείο και να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ενδοοικογενειακής βίας. http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-18-6501_el.htm

47. Το 2014, σε περίπου 125.000 ειρηνευτικές δυνάμεις, οι γυναίκες αποτελούσαν το 3% του στρατιωτικού προσωπικού και το 10% του αστυνομικού προσωπικού στις ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ.

48. Πλήρες κείμενο των συμπερασμάτων σχετικά με την «Ενίσχυση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης ΟΗΕ-ΕΕ για τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις και τη διαχείριση κρίσεων: Προτεραιότητες 2019-2021».

49. http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/599302/EPRS_BRI(2017)599302_EN.pdf, «Ενισχύοντας τις γυναίκες στην ΕΕ και πέραν αυτής: Ηγεσία και επίλυση συγκρούσεων».