Ο Στρατής Δουνιάς είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ και μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του «Οδηγητή», οργάνου του ΚΣ της ΚΝΕ.
1. ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ: «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη στάση των κομμουνιστών», ΚΟΜΕΠ, τ. 6/2012, σελ. 20.
2. Στις 9 Μαρτίου του 1918 αποβιβάστηκε στο Μούρμανσκ το πρώτο ένοπλο αγγλικό σώμα. Πίσω του δεν άργησαν να καταφτάσουν μεγάλες αμερικάνικες, αγγλικές και γαλλικές στρατιωτικές μονάδες (βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 345).
3. Βλ. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 60.
4. Β. Ι. Λένιν: «Λόγος στη συγκέντρωση της συνοικίας Μπουτίρκι. 2 Αυγούστου 1918», «Άπαντα», τ. 37, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1982, σελ. 27.
5. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 300.
6. Β. Ι. Λένιν: «Τελικός λόγος πάνω στην Έκθεση για τη στάση του προλεταριάτου απέναντι στη μικροαστική δημοκρατία», «Άπαντα», τ. 37, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1982, σελ. 233.
7. Τα κόμματα της Β΄ Διεθνούς, παραβιάζοντας τις σχετικές αποφάσεις της, ψήφισαν σε μια σειρά χώρες τις πολεμικές πιστώσεις, συμμετείχαν σε αστικές κυβερνήσεις (Βέλγιο, Γαλλία), υιοθέτησαν το σύνθημα της «εθνικής ενότητας». Μετά τη χρεοκοπία της Β΄ Διεθνούς, «που πέθανε νικημένη απ’ τον οπορτουνισμό» όπως έγραψε ο Λένιν, οι κομμουνιστικές δυνάμεις, με επικεφαλής τους Ρώσους Μπολσεβίκους, ίδρυσαν την Κομμουνιστική (Τρίτη) Διεθνή, το 1919. Αξίζει να σημειωθεί πως η Κομμουνιστική Διεθνής στο 2ο Συνέδριό της (Ιούλης - Αύγουστος 1920), που έγινε κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Πολωνίας στη Σοβιετική Ρωσία, καθόρισε ως έναν από τους 21 όρους εισδοχής των ΚΚ στις γραμμές της τον εξής: «Τα κόμματα που θέλουν ν’ ανήκουν στην Κομμουνιστική Διεθνή πρέπει χωρίς καμιά επιφύλαξη να υποστηρίζουν όλες τις σοβιετικές δημοκρατίες στους αγώνες που κάνουν εναντίον της αντεπανάστασης. Πρέπει ακούραστα να κηρύσσουν στους εργάτες την άρνηση να μεταφέρουν πολεμοφόδια και στρατεύματα προορισμένα για τους εχθρούς των σοβιετικών δημοκρατιών, και να κάνουν προπαγάνδα, νόμιμη ή παράνομη, μέσα στα στρατεύματα που στέλνονται εναντίον των σοβιετικών δημοκρατιών» (βλ. «Η Κομμουνιστική Διεθνής, Θέσεις και Καταστατικό όπως ψηφίστηκαν στο 2ο Συνέδριο», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2007, σελ. 74).
8. Η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας, για παράδειγμα, αρνήθηκε ν’ αναγνωρίσει τη σοβιετική κυβέρνηση της Ρωσίας. Στην άλλη όχθη, η αμερικανική εργατική οργάνωση International Workers’ Defence League έγραφε σε τηλεγράφημά της στον Β. Ι. Λένιν: «Ασχέτως από τη θέση που έχουν λάβει λίγοι αντιδραστικοί “αξιωματούχοι” του εργατικού κινήματος, η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων της Αμερικής, στα δάση, τα ορυχεία, τα στρατιωτικά τάγματα και τα εργοστάσια αναγνωρίζουν τη σοβιετική δημοκρατία ως την πρώτη εργατική δημοκρατία στην παγκόσμια ιστορία» (βλ. «No Let-Up In Mooney Campaign», εφημερίδα «The Buttle Daily Bulletin», 29 Αυγούστου 1919, σελ. 5).
9. Β. Ι. Λένιν: «Λόγος στο Ι Πανρωσικό Συνέδριο των λειτουργών της παιδείας και του σοσιαλιστικού πολιτισμού. 31 του Ιούλη 1919», «Άπαντα», τ. 39, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1982, σελ. 138.
10. «Memorandum by the Chief of the Imperial General Staff» στο The Evacuation of North Russia 1919, His Majesty’s Stationery Office, London, 1920, σελ. 5.
11. Τα στοιχεία προέρχονται από χάρτη που αποτυπώνει τη δράση του διεθνούς κινήματος ενάντια στην επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία στα χρόνια 1918-1920. Παρατίθεται στο Ιδεολογική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.): «Η Κομμουνιστική Διεθνής 1919-1943», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2009, σελ. 59.
12. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 1 (1918-1924)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σελ. 4.
13. «Το ΣΕΚΕ και η Εκστρατεία στην Ουκρανία», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 17 Νοέμβρη 1978, σελ. 3.
14. Βάσου Γεωργίου: «Ο διεθνισμός και ο πατριωτισμός του ΚΚΕ», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1980, σελ. 37.
15. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 1 (1918-1924)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σελ. 30.
16. «Χρονικό αγώνων και θυσιών του ΚΚΕ», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1978, σελ. 26.
17. Αχιλλέα Μπλάνα: «Η φιλία ανάμεσα στο Σοβιετικό και Ελληνικό λαό», ΚΟΜΕΠ, τ. 11/1977, σελ. 43.
18. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 439.
19. Ειδικά όσον αφορά το πρώτο σημείο, θα πρέπει να σημειώσουμε, πως το αίτημα για κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας αποτυπώνει την επίδραση πασιφιστικών αντιλήψεων στο εργατικό κίνημα της εποχής. Για το εργατικό κίνημα και τη στάση του το κύριο είναι ο προσανατολισμός για την ανατροπή της αστικής τάξης και όχι γενικά η άρνηση της στράτευσης, του πολέμου κτλ. (βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 444).
20. Bλ. «Gloucester Journal», 28 Ιούνη 1919, σελ. 3 και «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 3 Ιούλη 1919, σελ. 2 (The National Archives of UK, CAB/24/83-0016).
21. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 26 Ιούνη 1919, σελ. 2-3 (The National Archives of UK, CAB/24/82-0066).
22. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 4 Σεπτέμβρη 1919, σελ. 5 και 7 (The National Archives of UK, CAB/24/88-0014). Για το Leeds, επίσης, σε αντίστοιχη έκθεση του Νοέμβρη του 1919 αναφέρεται πως αυξάνονται οι αρνητικές απόψεις της κοινής γνώμης για την επέμβαση, αλλά και η αυξανόμενη δυσπιστία προς τον Τύπο «ιδιαίτερα όσον αφορά την παρουσίαση των μπολσεβίκων» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 13 Νοέμβρη 1919, σελ. 5-6 (The National Archives of UK, CAB/24/93-0026)].
23. Ακαδημία Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 440
24. «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια», τ. 16, εκδ. «Ακάδημος», Αθήνα, 1980, σελ. 448.
25. Το πλήρες και «επίσημο» όνομα της Ένωσης ήταν: «Dock, Wharf, Riverside and General Labourers Union».
26. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 13 Μάη 1920, σελ. 3-4 (The National Archives of UK, CAB/24/105-0081).
27. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 3.
28. Σαν παράδειγμα ακούραστης δράσης, ο Pollitt αναφέρει μια γυναίκα, την κυρία Walker: «Αν το πρωί μιας εργάσιμης μέρας πήγαινες κάτω στην οδό Chrisp στο Poplar, θα μπορούσες να ισχυριστείς ότι είδες την κυρία Walker να μιλάει σε ομάδες γυναικών, λέγοντάς τους για τη Ρωσία, για το πόσο πρέπει να τους βοηθήσουμε και ότι πρέπει να πουν στους άντρες τους να «έχουν τα μάτια τους δεκατέσσερα» ώστε κανένα πολεμοφόδιο να μην σταλεί προς ενίσχυση εκείνων που προσπαθούσαν να συνθλίψουν την Ρωσική Επανάσταση» (βλ. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 5).
29. Για παράδειγμα, στις 4 Μάη του 1919 ο Harry Pollitt –σύμφωνα με Έκθεση της Διεύθυνσης Πληροφοριών του Υπ. Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου– μίλησε σε συγκέντρωση 200 λιμενεργατών, καλώντας τους να μη φορτώσουν κανένα πλοίο που έχει προορισμό τη Ρωσία με όπλα και πυρομαχικά, τα οποία θα χρησιμοποιούνταν για να δολοφονηθεί η δική τους τάξη. Η πληροφορία συνοδευόταν με την εξής επισήμανση: «Οι ομιλίες του Pollitt έχουν υποβληθεί στο Διευθυντή της Γενικής Εισαγγελίας που δεν τον θεωρεί, ωστόσο, άξιο για πυροβολισμό» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 5 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018)].
30. Ανάμεσα στα έντυπα που διακινούνταν στο λιμάνι, ήταν και η «Έκκληση στις εργαζόμενες μάζες» του Λένιν, που τυπώνονταν παράνομα. Ο Pollitt έκρυβε αντίγραφα της «Έκκλησης» στο στρώμα του κρεβατιού του: «Μια μέρα η σπιτονοικοκυρά μου στο Poplar εξέφρασε την έκπληξή της επειδή το μέγεθος του στρώματος του κρεβατιού μου έμοιαζε να μεταβάλλεται από μέρα σε μέρα και ότι «πρέπει να κάνω πολύ άσχημο ύπνο αφού είναι γεμάτο εξογκώματα». Δεν ήξερε ότι μέσα στο στρώμα διατηρούσαμε τα αντίγραφα της «Έκκλησης» του Λένιν και πως κάθε μέρα χρειαζόμασταν να μοιράσουμε μεταξύ των εργατών των λιμανιών και των ναυπηγείων μία ολόκληρη προμήθεια (σ.σ. της “Έκκλησης”)» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 4 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018)].
31. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 5 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018).
32. Ό.π., σελ. 6.
33. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 6 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018).
34. Γράφει o Pollitt: «Συνάντησα έναν παλιό συνάδελφό [σ. σ. εννοεί από τη δουλειά στις βελγικές φορτηγίδες] που μου είπε πολύ αινιγματικά «Για ποιο πράγμα ανησυχείς, Harry; Όλα θα πάνε καλά στο τέλος». Και όταν μερικές βδομάδες αργότερα ήρθαν τα νέα ότι έσπασε το σκοινί ρυμούλκησης που ήταν δεμένο στις φορτηγίδες καθώς διέσχιζαν την Βόρεια Θάλασσα και βούλιαξε η φορτηγίδα, τότε φαινόταν σχεδόν τάχα ότι η προφητεία του είχε κάποια έμπνευση σχετικά με εκείνο το περιστατικό!» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 7 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018)].
35. Ό.π., σελ. 5.
36. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 8 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018).
37. Ό.π., σελ. 9.
38. Ό.π., σελ. 10.
39. «Dockers Refuse To Load Arms», εφημερίδα «Dundee Courier», 13 Μάη 1920, σελ. 5.
40. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 3.
41. Ό.π., σελ. 4.
42. [Admiralty], «Weekly Appreciation of Matters of Naval Interest», 19 Ιούνη 1920, σελ. 3 (The National Archives of UK, CAB/24/108-0031).
43. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 13.
44. Δεν έγινε δυνατό να επιβεβαιωθεί αν η προτεινόμενη εγκύκλιος του W. P. Coates, Γραμματέα της Εθνικής Επιτροπής του κινήματος «Κάτω τα χέρια απ’ τη Ρωσία» κυκλοφόρησε όντως στις στρατιωτικές μονάδες.
45. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK, 9 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 10 (The National Archives of UK, CAB/24/111-0049).
46. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 279.
47. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543.
48. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 279.
49. Ορφέα Οικονομίδη: «Η Ουκρανική Εκστρατεία και οι Έλληνες φαντάροι», ΚΟΜΕΠ, τ. 11/1977, σελ. 51.
50. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543 και Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 468.
51. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 280.
52. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 469.
53. «French Workers Aroused Against Russian Blockade», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 24, 15 Νοέμβρη 1919, σελ. 13.
54. «Αντίδρασις Γάλλων εργατών κατά της αποστολής πολεμοφοδίων εις την Ρωσίαν», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 23 Οκτώβρη 1919, σελ. 3.
55. «The Strike at Bordeaux», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. II, No. 12, 20 Μάρτη 1920, σελ. 287.
56. «The Strike at Bordeaux», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. II, No. 12, 20 Μάρτη 1920, σελ. 287.
57. «Les Dockers et les marins refusent d’ embarquer», εφημερίδα «L’ Humanité», 27 Δεκέμβρη 1919, σελ. 2.
58. Εφημερίδα «L’ Humanité», 30 Δεκέμβρη 1919, όπως παρατίθεται στο «An Appeal to the Metal Workers to Save Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. II, No. 10, 6 Μάρτη 1920, σελ. 253-254.
59. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 280.
60. Ό.π., σελ. 281.
61. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.
62. «No Guns For Kolchak», εφημερίδα «Workers World», 3 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.
63. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136. Στην εφημερίδα «Workers World» αναφέρεται πως: «Θα επιβληθεί πολύ βαρύ πρόστιμο σε οποιοδήποτε μέλος του [σ. σ. του Διεθνούς Συνδέσμου Φορτοεκφορτωτών] βοηθήσει στη μεταφορά αυτών των υλικών και θα διαγραφεί από τη λίστα της δουλειάς για δυο μήνες» (βλ. «No Guns For Kolchak», εφημερίδα «Workers World», 3 Οκτώβρη 1919, σελ. 1).
64. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.
65. Ό.π.
66. Ορισμένα απ’ τα κιβώτια με τον οπλισμό ήταν καμουφλαρισμένα: «Γίνονται προσπάθειες να φορτωθούν καράβια με πυρομαχικά που φέρουν τις αθώες επιγραφές «ραπτομηχανές» (βλ. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1).
67. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.
68. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.
69. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.
70. «Στην Προβλήτα 5 ακολούθησε μια δεκαπενθήμερη ακινησία» Βλ. ο. π., σελ. 137.
71. «No Guns For Kolchak», εφημερίδα «Workers World», 3 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.
72. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.
73. Ό.π.
74. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.
75. Σύμφωνα με τον C. B. Irish, φορτοεκφορτωτή από το Σιάτλ (βλ. Harvey O’ Connor: «Revolution in Seattle: A Memoir», «Haymarket Books», Chicago, 2009, σελ. 276.
76. Philip S. Foner: «History of the Labor Movement in the United Stades - Postwar Struggles 1918-1920», «International Publishers», New York, 1988, σελ. 56.
77. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev, «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό, «Strikes, Social Conflict and the First World», «Fondazione Giangiacomo Fetrinelli», Milano, 1992, σελ. 542.
78. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 281.
79. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 504-509.
80. «Directorate of Intelligence (Home Office), A Monthly Review of Revolutionary Movements in Foreign Countries, December 1919», σελ. 9 (The National Archives of UK, CAB/24/95-0008).
81. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 281.
82. Βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 505.
83. Βλ. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 281.
84. Βλ. «No arms against Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 27, 6 Δεκέμβρη1919, σελ. 13.
85. Βλ. «Polish Aeroplanes Stopped», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 2, 10 Ιούλη 1920, σελ. 54.
86. Βλ. «No munitions for Poland», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 11, 11 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 268.
87. «German workers doing their duty», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 16, 16 Οκτώβρη 1920, σελ. 391.
88. Βλ. «Workers’ ring round Poles», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 16, 16 Οκτώβρη 1920, σελ. 391.
89. Βλ. «Ship for Poland held up», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. IV, No. 9, 26 Φλεβάρη 1921, σελ. 224.
90. Βλ. «French and German people support Soviet Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No, 4, 24 Ιούλη 1920, σελ. 91.
91. Βλ. «Germany’s neutrality, German workers on guard», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 11, 11 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 268.
92. Βλ. «In defence of Soviet Russia» περιοδικό, «Soviet Russia», Vol. III, No. 13, 25 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 319.
93. Όπως παρατίθεται στο «In defence of Soviet Russia» περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 13, 25 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 319.
94. Όπως παρατίθεται στο «German workers destroy war material destined for Poland», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 11, 11 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 268.
95. Βλ. «Punished for aiding Soviet Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. IV, No. 9, 26 Φλεβάρη 1921, σελ. 224.
96. Emil Lyons: «Danzig!», εφημερίδα «The Toiler», 19 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 2.
97. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 519.
98. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543.
99. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543.
100. «An international protest», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 7, 19 Ιούλη 1919, σελ. 14.
101. Βλ. Basset Digby, «Swedish workers halt loading of cargo for Vladivostok», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 18, 4 Οκτώβρη 1919, σελ. 7.
102. Βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 285.
103. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 278.
104. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 295.
105. Βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 338.
106. Το Μανιφέστο δημοσιεύτηκε στην Αυστριακή εφημερίδα «Swit» στις 28 Μάη του 1920. Όπως παρατίθεται στο «A Communist Manifesto from Poland», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 3, 17 Ιούλη 1920, σελ. 73.
107. Η φράση «Ο κύριος εχθρός βρίσκεται στη δική μας τη χώρα» ήταν γραμμένη σε παράνομες επαναστατικές προκηρύξεις που κυκλοφόρησαν στη Γερμάνια στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (βλ. Β. Ι. Λένιν: «Σοσιαλισμός και Πόλεμος», «Άπαντα», τ. 26, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1980, σελ. 345).